MƏKKƏ DÖVRÜ

Nəcm: 103

¹Bütün təriflər, göyləri və yeri yoxdan yaradan, xəbərçi ayələri ikili, üçlü, dördlü… mənalı/təbii gücləri ikili, üçlü, dördlü… şiddət vahidində[1] elçilər edən Allaha məxsusdur, başqası təriflənə bilməz. O, əmələ gətirmək istədiyi şeyləri ar­tı­rır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə gücü yetəndir.

²Allah, insanlara mərhəməti ilə nəyi verərsə, artıq onu tutacaq biri ola bilməz. Hər nəyi də tutarsa, onu da, ondan sonra verəcək biri ola bilməz. Və Allah, ən üstün, ən güclü, ən şərəfli, məğlub edilməsi müm­kün olmayan, əmin olun ki, qalib olandır, ən yaxşı qayda qoyan, po­zulmağa yaxşı mane olan/sağlam edəndir.

(43/35, Fatir/1–2)

Nəcm: 104

³Ey insanlar! Sizə göydən və yerdən ruzi verən Allahın üzərinizdəki nemətini xa­tır­la­yın. Allahdan başqa bir yaradanmı var? Ondan başqa tanrı deyə bir şey yoxdur. Buna baxmayaraq, necə döndərilirsiniz?!

⁴Və əgər onlar səni yalan sayırlarsa, tam əminliklə bil ki, səndən əvvəl olan elçiləri də yalan saymışdılar. Və işlər yalnız və yalnız Allaha döndərilir.

⁵Ey insanlar! Heç şübhəsiz, Allahın verdiyi söz doğrudur. Onun üçün bu adi dünya həyatı sizi aldatmasın. Və qətiyyən o aldadıcı, sizi, Allah ilə aldatmasın. ⁶Şübhəsiz, o şeytan, sizin üçün düşməndir. Onun üçün siz də onu düşmən qəbul edin. Şübhəsiz, şeytan öz tərəfdarlarını alovlu atəşin əhlindən olmaları üçün çağırır.

⁷Kafirlər… Onlar üçün şiddətli bir əzab vardır. İman etmiş və quruculuq yolunda fəaliyyət göstərənlər – onlar üçün bir bağışlanma və böyük bir mükafat vardır. ⁸Onun üçün, pis əməli özünə bəzəkli göstərilən, sonra da onu gözəl görən insanmı? Şübhə yox ki, Allah dilədiyini/diləyəni çaşdırar, dilədiyinə/diləyənə də bələdçilik edər. Onun üçün canın onlara qarşı həsrətlərlə/kədərlərlə sıxılmasın. Şübhəsiz ki, Allah onların etməkdə olduqlarını çox yaxşı bilir.

⁹Və Allah küləkləri göndərəndir. Sonra onlar da bir buludu hərəkətə gətirib yuxarılara qaldırır. Sonra Biz o buludu ölmüş bir bölgəyə qovuruq. Beləliklə, yer üzünə, ölümündən sonra, onunla həyat veririk. Bax budur, ölmüş/çürümüş insanlara həyat vermək belədir.

¹⁰Hər kim ən üstün, ən güclü, ən şərəfli, məğlub edilməsi mümkün olmayan – mütləq qalib olmaq istəyirsə, bilsin ki, ən üstün, ən güclü, ən şərəfli, məğlub edilməsi mümkün olmayan/mütləq qalib olan yalnız və yalnız Allahdır. Xoş kəlmələr yalnız və yalnız Ona yüksəlir. Və düzgün iş onu yüksəldir.  Pisliklərin planlarını quran bu insanlar – onlar özləri üçün şiddətli əzab qazananlardır. Onların planları isə… O, darmadağın olar.

¹¹Və Allah sizi bir torpaqdan, sonra nütfədən yaratdı. Sonra sizi cütlər etdi. Dişi ancaq Onun biliyi ilə hamilə olur və olmur [doğur, düşürür]. Özünə ömür verilənin də ömründən yaşadığı və ömründən əksilən tam yəqinliklə bilin ki, bir kitabda yazılıdır. Şübhə yox ki, bunu etmək Allaha çox asandır.

¹²İki dəniz də eyni olmur. Biri şirindır – hərarət kəsər və içərkən axıb gedər, digəri isə duzludur – yandırar, qovurar. Hər birindən də təzə bir ət yeyirsiniz və geyəcəyiniz bir bəzək çıxarırsınız. Onun ərməğanlarından haqqınız olanı arayasınız və özünüzə verilən nemətlərin qarşılığını ödəyəsiniz deyə, onda suyu yara-yara gedən gəmiləri də görürsən.

^13,14Allah gecəni gündüzə, gündüzü də gecəyə qatır. Günəşi və ayı insanlığın faydalanacağı quruluş və fəaliyyət halında yaratmışdır. Hamısı müəyyən olunmuş bir müddət üçün axıb gedir. Bax budur, bu mülk Özünün olan, sizin Rəbbiniz Allahdır. Onun yaratdığı sərvətlərdən yalvardıqlarınız bir xurma çəyirdəyinin pərdə­si­nə belə sahib ola bilməzlər. Onları çağırarsınızsa, onlar çağırışınızı eşitməzlər. Eşit­sə­lər belə, sizə cavab verə bilməzlər, qiyamət günü də ortaq qoşduğunuzu qəbul et­məzlər. Sənə hər şeydən xəbərdar olan Allah kimi heç kimsə xəbər verə bilməz.

¹⁵Ey insanlar! Allaha möhtac olanlar sizlərsiniz. Allah isə… O, zəngin və tərifə layiq olandır.

^16,17Əgər O diləyərsə, sizi yox edər və yerinizə yepyeni bir yaradılışı/xalqı gətirər. Bu, Allaha heç çətin də deyildir.

(43/35, Fatir/3–17)

Nəcm: 105

¹⁸Və günahkar bir kimsə, başqasının günahını çəkməz. Əgər çox günahı olan – çox zəngin olan bir insan, günahını çəkdirmək üçün birini çağırsa da, ondan heç bir günah alınıb başqasına çəkdirilməz, bir əqrəbası olsa belə. Şübhəsiz ki, sən ancaq Rəbbinə qarşı heç kim olmayan yerlərdə belə hörmətlə, sevgi ilə, biliklə ürpərti duyan və salaatı iqamə edənləri xəbərdar edə bilərsən. Hər kim təmizlənirsə, ancaq özü üçün təmizlənir. Dönüş də yalnız və yalnız Allahadır.

^19–21Kor ilə görən, qaranlıqlar ilə aydınlıq və kölgə ilə istilik eyni olmaz.

²²Ölülərlə dirilər də eyni olmaz. Şübhəsiz ki, Allah hər dilədiyinə/diləyənə eşitdirir. Sən isə qəbirlərdəki insanlara eşitdirə bilməzsən. ²³Sən ancaq bir xəbərdar edənsən.

²⁴Şübhəsiz ki, Biz səni haqq ilə bir müjdəçi, bir xəbərdar edən olaraq göndərdik/elçi etdik. Hər ümmətin də içində bir xəbərdar edən, tam yəqinliklə bilin ki, gəlib keçmişdir. ²⁵Və onlar səni yalan sayarlarsa, heç şübhəsiz, onlardan əvvəlki insanlar da yalan saymışdılar. Elçilər onlara açıq-aşkar dəlillərlə, səhifələrlə və aydınladıcı kitablarla gəlmişdilər. ²⁶Sonra Mən kafirləri tutub, yaxaladım. İndi Məni tanımamaq/tanıtmamağa cəhd etmək necə oldu?

²⁷Görmədinmi, heç düşünmədinmi, həqiqətən Allah göydən bir su endirdi? Biz onunla rəngləri başqa-başqa olan meyvələr/məhsullar çıxarırıq. Dağlardan da yol­lar var – ağlı, qırmızılı, müxtəlif rənglərdə, rənglərin müxtəlif tonlarında. Və qapqara tor­paqlar, yollar da var.

²⁸İnsanlardan, digər canlı varlıqlardan və davarlardan da belə cürbəcür rəngdə olanlar vardır. Qulları arasında Allahdan ancaq biliklilər hörmətlə, sevgi ilə, biliklə ürpərirlər. Heç şübhəsiz, Allah çox güclüdür, çox bağışlayandır.

^29,30Heç şübhəsiz, Allahın kitabını oxuyan, salaatı iqamə edən və özlərini ruziləndirdiyimiz şeylərdən gizli və açıq şəkildə Allah yolunda xərcləyən/yaxınlarının dolanışıqlarını təmin edən bu insanlar, Allah mükafatlarını özlərinə büsbütün versin və ərməğanlarından özlərinə artırsın deyə, tam yəqinliklə bilin ki, müflis olma ehtimalı/imkanı olmayan bir ticarəti umarlar. Heç şübhəsiz, O çox bağışlayan və qarşılıq verəndir.

³¹Və Bizim Kitabdan sənə, ancaq içində bəhs edilən mövzuları doğrulayıcı olaraq vəhy etdiyimiz şey, haqqın məhz özüdür. Şübhə yoxdur ki, Allah qullarını haqqıyla bilən və haqqıyla görəndir.

(43/35, Fatir/18–31)

Nəcm: 106

^32,33Sonra Biz Kitabı qullarımızdan seçdiklərimizə miras buraxdıq. İndi də onlardan bəziləri özlərinə haqsızlıq edən, bəziləri orta yolu tutan/ikili oynayan, bəziləri də Allahın izni ilə/biliyi ilə xeyirlərdə öndə gedənlərdir. Bax budur, bu böyük ərməğanın – Ədn cənnətlərinin məhz özüdür. Onlar ora girəcəklər. Orada qızıl bilərziklərlə və incilərlə bəzənəcəklər. Oradakı geyimləri ipəkdəndir. ^34,35Onlar orada: “Bütün təriflər, bizdən o kədəri aradan qaldıran və bizi ərməğanlarından, özündə bizə yorğunluq gəlməyən, özündə bizim üçün bezmək hissi olmayan, dayanılacaq bu yurda sakin edən Allaha məxsusdur, başqası öyülə bilməz. Həqiqətən Rəbbimiz, çox bağışla­yan və çox qarşılıq verəndir” – deyərlər.

³⁶Və bu kafirlər, özləri üçün cəhənnəm atəşi olanlardır. Onlar haqqında hökm verilməz ki, ölsünlər. Özlə­rin­dən, cəhənnəm atəşinin bir azı da yüngülləşdirilməz. Bax budur, Biz kafiri, həddini aşan hər insanı belə cə­za­landırırıq.

³⁷Və onlar orada fəryad edərlər: “Rəbbimiz! Bizləri çıxar, etmiş olduqlarımızdan başqa, düzgün əməl edək”. Sizə düşünməli olanın düşünəcəyi qədər ömür vermədikmi? Sizə xəbərdar edən də gəlmişdi. O halda dadın! Artıq şərik qo­şa­raq səhv/öz zərərlərinə iş edənlər üçün bir köməkçi də yoxdur.

³⁸Tam yəqinliklə bilin ki, Allah göylərin və yerin görünməyənini, eşidilməyənini, seçilməyənini biləndir. Şübhəsiz ki, O, qəlblərin içindəkini çox yaxşı biləndir.

³⁹O, sizi yer üzündə xəlifələr edəndir. Artıq kim küfr edərsə, küfrü öz zərərinədir. Və kafirlərin küfrü, Rəbbinin qatında özlərinə sadəcə nifrəti artırır. Və kafirlərin küfrü özlərinə ancaq zərəri artırır.

(43/35, Fatir/32–39)

Nəcm: 107

⁴⁰De ki: “Allahın yaratdığı sərvətlərdən yalvarıb durduğunuz, ortaq qoşduqlarınızı heç düşündünüz­mü? Göstərin Mənə, onlar yer üzündən nəyi yaratmışlar?

Ya da onlar üçün göylərdə bir ortaqlıqmı var? Ya da Biz onlara bir kitab vermişik və onlar, ondan bir dəliləmi əsaslanırlar?” Tam əksinə, şərik qoşaraq səhv/öz zərərlərinə iş edən o kəslər, bir-birlərinə yalandan başqa bir vəd vermirlər.

⁴¹Heç şübhəsiz, göyləri və yer üzünü yox etmələrindən Allah qoruyur. And olsun ki, əgər göylər və yer üzü yox edilərsə, onları Ondan sonra kimsə tuta bilməz. Həqiqətən O, çox yumşaq davranan, çox bağışlayandır.

^42,43Və onlar var gücləri ilə Allaha and içmişdilər ki, özlərinə xəbərdar edən bir peyğəmbər gələrsə, tam yəqinliklə bilin ki, liderli cəmiyyətlərin hər birindən daha doğru yolda olacaqdılar. Buna baxmayaraq, o zaman ki, özlərinə bir xəbərdar edən gəldi, bu, yer üzündə bir təkəbbürlənmə və pisliyin nizamlanması baxımından onların yalnız nifrətini artırdı. Halbuki, pisliyin nizamlanması ancaq öz nizamlayıcısını hərtərəfli əhatə edir. O halda öncəkilərin qanunundan/öncəkilərə tətbiq olunandan başqa nə gözləyirlər? Onun üçün sən, Allahın buyuruğunda qətiyyən bir dəyişiklik tapa bilməzsən. Sən, Allahın buyuruğunda qətiyyən bir başqalaşma tapa bilməzsən.

⁴⁴Və yer üzündə gəzərək bir baxmadılarmı, özlərindən öncəkilərin sonu necə olub? Halbuki, onlar qüvvətcə özlərindən daha güclü idilər. Göylərdə və yer üzündə Allahı aciz buraxan heç bir şey yoxdur. Tam yəqinliklə bilin ki, O, ən yaxşı biləndir, ən güclü olandır.

⁴⁵Və əgər Allah, qazanmaqda olduqları şeylər ucbatından insanları sorğu-suala çəkib cəzalandıracaq olsaydı, yer üzündə kiçik-böyük heç bir canlını sağ buraxmazdı. Və lakin onlara, adı qoyulmuş bir müddətə qədər ertələməkdədir. Sonunda, müddət sona yetdiyi zaman da artıq, şübhəsiz ki, Allah öz qullarını ən yaxşı görəndir.

(43/35, Fatir/40–45)

 

[1]Mələklər: Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, mələk sözünün mənası törədiyi kökə görə dəyişir. Məlaikə və bunun təki olan mələk sözləri, uluk və ya melk kökündən törəmişdirlər. Buna görə, məlaikə sözü bəzən “elçi”, bəzən də “idarəetmə gücü” mənasına gəlir. Sözün harada, hansı mənada istifadə edildiyi isə, yer aldığı bölmənin söz axışından anlaşılır.

İki, üç, dörd qanadlı: Cahiliyyə ərəblərı arasında yayılmış olan inanca görə, Allahın qızları və köməkçiləri olan Mələklər qanadlı yaradılışlardır və külək, yağış, zəlzələ kimi təbiət hadisələri də onların əsəridir. Bu cahil inanclar, qismən rəvayətlərə də girmiş və Peyğəmbərimizin, Cəbrailin qanadlarının 600 olduğunu bildirdiyi iddia edilmişdir. Həmçinin bu cür şişirtmələr, İsrafilin hər biri şərqdən qərbə uzanan tam 12.000 dənə qanadı olduğu, Allahın Ərşini də bu qanadlarla daşıdığı kimi fantaziyalarla da bəzənmişdir. Xüsusilə Kabul–Ahbar rəvayətlərində mələklərin qanadları milyonları aşmaqdadır.

Biz, “qanad” sözünün burada “güc”dən kinayə olaraq, istifadə edildiyini düşünürük. Belə ki, bu qanadlar bir baxıma fizika elmində bir güc vahidi olaraq istifadə edilən HP [at gücü] ifadəsi kimidir. Mələklərdəki qanad çoxluğu, onların güclərinin çoxluğunu ifadə edir. Buna görə, mələklərin qanadları; a) Mələk sözü “idarəetmə gücü” mənasında qəbul edildiyi təqdirdə, mələklərin qanadları da “yağış, külək, sel kimi təbiət hadisələrinin gücü”; b) Mələk sözü “xəbər verən” mənasında qəbul edildiyi təqdirdə isə, “Quran ayələrinin mütəşabih mənalarının insanlar üzərində yaratdığı təsirlər” olaraq anlaşılmalıdır. Bu açıqlamalardan sonra mövzumuz olan ayələrin təqdiri, sözlərin fərqli mənalarına görə, iki cür edilə bilir: a) Həmd, göyləri və yeri yoxdan yaradan, göndərdiyi ayələri iki, üç, dörd mənalı elçilər qılan Allaha məxsusdur. O, yaratmaqda dilədiyi şeyləri artırır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə gücü çatandır. b) Həmd, göyləri və yeri yarıb, parçalayacaq olan, təbiət güclərini fərqli şiddətdə elçilər qılan Allaha məxsusdur. O, yaratmaqda dilədiyi şeyləri artırır. Şübhəsiz ki, Allah, hər şeyə gücü çatandır.

Mələklərin bu Ayədə iki, üç və dörd qanadlı elçi olmaları haqqındakı təvilimiz, endirilmiş elçilər olan Quran ayələrinin mütəşabih olanlarının birdən çox mənanı ifadə etdiklərinin bildirildiyi yönündədir. Bu mənanı tərcih etməyimizin səbəbi, 2-ci ayədə keçən rəhmət və hakim kəlmələrindən əldə etdiyimiz fikirdir.

Ayənin son qismindəki, Allah … artırır ifadəsi ilə, “Allahın gücünün məhdudsuzluğu, hər istədiyi şeyi yaradacağı və yaratmasının daimiliyi” ifadə edilir.