HƏCC SURƏSİ

MƏDİNƏ DÖVRÜ

 

Nəcm: 623

^1,2Ey insanlar! Rəbbinizin qoruması altına girin!  Şübhəsiz ki, qiyamətin qopma anının sar­sıntısı çox böyük bir şeydir. Onu görəcəyiniz gün, hər əmzikli qadın əmiz­dir­di­yin­dən əl çəkər. Və hər hamilə qadın daşıdığını buraxar. Və sən insanları sərxoş ol­madıqları halda, sərxoş kimi görərsən. Hələ Allahın əzabı çox şiddətlidir.

^3,4İnsanlardan bəzilərı də Allah haqqında şüursuzca mübahisə edir və hər azmış şeytanı izləyir.  Azmış şeytan haqqında: “Şübhəsiz, kim şeytanı yol göstərən, qoruyan bir yaxın edərsə, artıq o, qətiliklə, şeytanı özünə vəliləşdirəni azdırar və onu cəhənnəmin əzabına bələdçiləyər” – deyə yazıldı.

⁵Ey insanlar! Əgər öldükdən sonra dirilməkdən şübhədəsinizsə, bilin ki, nə ol­du­ğu­nu­zu sizə ortaya qoymaq üçün, şübhəsiz ki, Biz sizi torpaqdan, sonra nütfədən, sonra bir embriyondan, sonra quruluşu müəyyən – qeyri-müəyyən bir ət parçasından ya­ratmışıq. Və Biz dilədiyimizi bəlli bir müddətə qədər bətnlərdə tuturuq. Sonra sizi bir uşaq olaraq, sonra da yetkinlik çağına yetişməyiniz üçün çıxardırıq. Bununla ya­naşı, kiminiz keçmişdə etdikləri və etməli olduğu halda etmədikləri bir-bir xa­tır­lat­dırılır/öldürülür, kiminiz də öncəki biliyindən sonra heç bir şey bilməyərək, öm­rünün ən rəzil zamanına çatdırılır. Bir də yer üzünü görərsən ki, sönmüşdür. Son­ra Biz onun üzərinə su endirdiyimiz zaman hərəkətə keçər, qabarar və hər gözəl cüt­dən bitkilər bitirər.

⁶Bax budur, bu, şübhəsiz ki, Allahın haqq olduğu, şübhəsiz, sadəcə Onun ölüləri diriltdiyi və şübhəsiz, sadəcə Onun hər şeyə qadir olduğuna görədir.

⁷Qiyamət isə şübhəsiz ki, qopacaqdır. Qətiyyən onda şübhə yoxdur. Və şübhəsiz ki, Allah qəbirlərdə olan kimsələri dirildəcəkdir.

(103/22, Həcc/1–7)

Nəcm: 624

⁸İnsanlardan bəziləri də Allah haqqında şüursuzca, bələdçi olmadan, aydınladıcı bir kitab olmadan mübahisə edirlər.

⁹Onun belini əyib bükməsi/fənd işlətməsi, Allah yolundan azdırmaq üçündür. Bu dün­yada ona bir rüsvayçılıq vardır. Və Biz qiyamət günündə ona yandırıcı cəhən­nə­min əzabını daddıracağıq.

¹⁰Bax budur, bu, öz iki əlinin önə çıxardığı şeylər və şübhəsiz, Allahın yaxşı qulluq edənlərə haqsızlıq edən biri olmadığına görədir.

^11–13İnsanlardan kimi də Allaha qeyri-müəyyən bir tərəf üzərində/qərarsız, konkret cizgisiz bir şəkildə qulluq edər. Ona görə də əgər özünə bir yaxşılıq gələrsə, onunla zeh­nindəki bütün sorğu-sual işarələrini aradan qaldıraraq, rahatlığa qovuşmuş olur. Və əgər özünə bir sosial yanğın/sıxıntı gələrsə, üzüüstə dönür. O, dünyanı da, axi­rə­ti də məhv etdi. Bax budur, bu, açıq-aşkar itkinin məhz, özüdür. O, Allahın yarat­dıq­la­rın­dan özünə zərər və mənfəət verə bilməyəcək şeylərə yalvarır. Bax budur, bu, çox uzaq azğınlığın məhz özüdür. O, zərəri faydasından daha yaxın olana yalvarır. Yal­var­dığı o şey nə pis köməkçi, nə pis qoruyucu və nə pis yoldaşdır.

¹⁴Şübhəsiz, Allah iman edən və düzəltmək yönündə işlər edənləri altından çaylar axan cənnətlərə girdirər. Şübhəsiz ki, Allah dilədiyini edər.

¹⁵Kim Allahın özünə dünyada və axirətdə kömək etməyəcəyini sanırdısa, dərhal səmimiyyətlə Bizə yönəlsin, bir də Allahın yaratdıqlarından özünə zərər və mənfəət verə bilməyəcək o şeylərlə əlaqəsini kəssin. Sonra da baxsın/baxaq bu planı özünü qəzəbləndirən şeyi/başındakı xəstəlik dərəcəsində düşkünlüyü aradan qaldıracaqmı?[1]

¹⁶Və bax budur, Biz Quranı beləcə, açıq-aşkar ayələr halında endirdik. Və şübhəsiz ki, Allah dilədiyi insanlara/diləyən insanlara bələdçilik edər.

(103/22, Həcc/8–16)

Nəcm: 625

¹⁷Şübhəsiz ki, o iman etmiş kimsələr, Yəhudi olmuş kimsələr, Sabiilər/təbii dindarlar, Xristianlar, Məcusilər və şərik qoşmuş olanlar… Şübhəsiz ki, Allah qiyamət günü bunların arasını ayıracaqdır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə ən yaxşı şahiddir.

(103/22, Həcc/17)

Nəcm: 626

¹⁸Göylərdə və yer üzündə olan kimsələrin, Günəş, Ay, ulduzlar, dağlar, ağaclar, hərəkət edən canlılar və insanların çoxunun Allaha boyun əyib təslimiyyət göstərdik­lə­ri­ni gör­­mədinmi/heç düşünmədinmi? Bir çoxu da üzərlərinə əzab haqq olmuş olanlardır. Və Allah kimi xor qılarsa, artıq onun üçün bir ucaldan yoxdur. Şübhəsiz ki, Allah di­lə­diyini edər.

(103/22, Həcc/18)

Nəcm: 627

^19–22Bu ikisi – mömin ilə kafir, Rəbbi haqqında mübahisə etməyə girişmiş iki rəqibdir. Artıq kafirlər… Onlar üçün atəşdən libaslar biçilmişdir. Başlarının üstündən qaynar su tökülür. Bununla qarınlarındakı şey­lər və dəriləri əridilir. Və onlar üçün dəmirdən toppuzlar vardır. Dərəcəsinə görə oradan nə zaman çıxmaq istəsələr, oraya geri çevrilərlər və: “Yandırıcı əza­bı dadın!”

²³Şübhəsiz ki, Allah iman edən və düzəltməyə yönəlik işlər edənləri, altından çaylar axan cənnətlərə daxil edəcək. Onlar orada qızıl bilərziklər və incilərlə bəzənərlər. Oradakı libasları da ipəkdir. ²⁴Və onlar sözdən, gözəl/xoş olana bələdçilənmiş­lərdir. Həm də öyülməyə layiq olan Allahın yoluna bələdçilənmişlərdir.

(103/22, Həcc/19–24)

Nəcm: 628

²⁵Şübhəsiz ki, küfr edən, Allahın yo­lun­dan,  insanlar üçün – orada ibadətə qapanan və ya kənardan gə­lənlər üçün eyni olmaqla yaradılmış Məscid-i Haramdan [toxunulmazlığı olan ilahiyyat mək­tə­bin­dən] ayı­ran kimsələr və orada haqsızlıqla yanlış yola düşmək istəyən kimsə… Biz ona çox acıq­lı bir əzabdan daddırarıq.

^26–29Və həmçinin Biz bir zamanlar: “Qətiyyən Mənə heç bir şeyi ortaq qoşma – do­laş­an­lar, orada haqsızlığa baş qaldıranlar, Allahı birləyənlər, boyun əyib təslimiyyət gös­tə­rənlər üçün evimi tərtəmiz et! Özlərinə aid bəzi mənfəətlərə şahid olmaları və Allahın özlərinə ruzi olaraq verdiyi heyvanlar üzərində, bəlli günlərdə Onun adını an­maları üçün insanlar arasında ilahiyyat təhsil-təlimi veriləcəyini bildir. Ye­ri­yə­rək və ya yorğun düşmüş miniklər üstündə hər dərin vadini aşaraq sənin yanına gəlsinlər! Sonra kir­lərini aradan qaldırıb təmizlənsinlər, niyazlarını yerinə yetirsinlər. Keçmiş ev­də/müstəqil evdə/Kəbədə dolaşsınlar” – deyə, o evin/Kəbənin yerini İbrahim üçün hazır­la­mış­dıq. Siz də onlardan yeyin və çətinlik çəkən yoxsulu doyurun.

^30,31Bax budur, belə! Və kim Allahın toxunulmaz qıldıqlarına hörmət göstərərsə, ar­tıq bu, özü üçün Rəbbinin qatında xeyirdir. Sizə bildiriləndən başqa heyvanlar sizə ha­lal qılınmışdır. O halda Allaha yönələnlər olaraq, Ona ortaq qəbul edənlər ol­ma­ya­raq, o bütlərdən olan kirlilikdən qaçının, yalan sözdən də qaçının. Allaha kim or­taq qoşarsa, artıq o kimsə göydən düşərək quşların qapdığı və ya küləyin özünü kim­səsiz bir yerə sürüklədiyi şey kimidir.

(103/22, Həcc/25–31)

Nəcm: 629

³⁶İribuynuzlu heyvanları da… Biz onları sizin üçün Allahın varlığının əlamətlərindən etdik. Sizin üçün onlarda xeyir vardır. Ona görə də ön ayaqlarının biri bağlı halda kə­sərkən/səf halında olarkən üzərlərində Allahın adını anın. Sonra yanları yerə söy­kəndiyi vaxt da onlardan yeyin, ehtiyacını gizlədənə və istəyənə də yedirin. Be­lə­­cə, Biz onları özünüzə verilən nemətlərin qarşılığını ödəyəsiniz deyə, sizə boyun əy­­dirdik.

^32,33Bax budur, belə! Hər kim Allahın varlığına əlamət olan şeylərə hörmət göstərərsə… ki, şübhəsiz, bu hörmət göstərmək, qəlblərin Allahın qoruması altına girməsindən­dir, sizin üçün onlarda bəlli bir müddətə qədər bəzi yararlar vardır. Sonra bunların çatacağı yer – Beyt-i Ətiq/köhnə evə/müstəqil evə/Kəbəyədir.[2]

(103/22, Həcc/36, 32–33)

Nəcm: 630

^34,35Və Biz hər başçılı cəmiyyət üçün Allahın özlərinə heyvanların qüsursuzların­dan, ruzi olaraq verdikləri üzərində Onun adını ansınlar deyə, bir qulluq qaydası etdik. Bax budur, sizin ilahınız bir tək ilahdır. Ona görə də, yalnız Onun üçün Müsəlman olun. Allah anıldığı vaxt qəlbləri titrəyən, özlərinə isabət edənə səbr edən, salaatı iqa­mə edən və özlərini ruziləndirdi­yi­miz şey­lərdən Allah yolunda xərcləyən, Allaha səmimiyyətlə boyun əyən o kimsələrə müj­dələ.

³⁷Onların ətləri və qanları qətiyyən Allaha çatmayacaqdır. Ancaq, Ona sizdən “Allahın qoruması altına girmə” çatır. Sizə bələdçilik etdiyi ilə Allahı böyükləyə­si­niz deyə, o iribuynuzlu heyvanları, sizə bax budur, belə boyun əydirdi [heç bir də­yiş­iklik və inkişaf etmədən, sizə boyun əyəcək xüsusiyyətlərdə yaratdı]. Və yaxşılıq, gözəllik edənləri müjdələ.

³⁸Şübhəsiz ki, Allah inanan insanları müdafiə edir. Şübhəsiz ki, Allah həddindən artıq xain və son dərəcə nankorların heç birini sevməz.

(103/22, Həcc/34–35, 37–38)

Nəcm: 631

^39–41Özlərinə döyüş açılanlar… Onlar haqsızlığa uğradıqları/onlar başqa məsələ üçün deyil, sırf: “Rəbbimiz Allahdır” – dedikləri üçün, haqsız yerə yurdlarından çıxarıldıqlarına görə, döyüşmələrinə izin verildi.

Və şübhəsiz ki, Allah onları zəfərə çatdırmağa ən yaxşı gücü yetəndir. Əgər Allah bir qisim insanları digər bir qismi ilə ortadan qaldırıb, qarşısını almasaydı, mütləq surətdə, cücərti, tumurcuq, ağacdakı meyvə, toplanmış taxıl, paxlakimilər, quraqlıq ərazidə tikan, tikili bina nə varsa hamısı, bütün alış-veriş yerləri – dükan-bazar, bütün Salaat/dəstək yerləri (iş və istehsal yerləri, təhsil-təlim müəssisələri və təhlükəsizlik xidmətləri) və içlərində Allahın adı bol-bol anılan məscidlər yerlə bir edilərdi.

Allah Özünə yardım edənlərə – özlərini yurdlandırıb, gücləndirərək, salaatı iqamə edən, zəkatı/vergilərini verən, adət-ənənəyə uyğun/hər kəs tərəfindən müsbət qəbul edilən yaxşı şeyləri əmr edən, vəhy və ortaq ağılla pis, çirkin hesab edilən şeylərdən ayıranlara qətiliklə yardım edər. Heç şübhəsiz, Allah çox güclüdür, mütləq qalibdir. İşlərin nəticəsi də sadəcə, Allaha aiddir.

(103/22, Həcc/39–41)

Nəcm: 632

^42–44Və əgər onlar səni yalan sayırlarsa, bil ki, onlardan öncə Nuhun qövmü, Ad, Səmud, İbrahimin qövmü, Lutun qövmü, Mədyən əhli də yalan saymışdılar. Musa da yalan sayıldı ki, Mən kafirlərə bir müddət verdim. Sonra da onları yaxaladım. Yaxşı, Məni tanı­ma­maq necə imiş!

⁴⁵Sonra necə şəhərlər də vardı ki, şərik qoşmaqla səhv/öz zərərlərinə iş edərlərkən, Biz onları dəyişikliyə/dağıntıya uğratdıq. Artıq damları çökmüş, divarları üzərinə yı­xıl­mış­dır… Necə tərk edilmiş quyularla bomboş qalmış, betonla möhkəmləş­di­ril­miş saraylar!

⁴⁶Yaxşı, onlar yer üzündə dolaşmadılarmı ki, özlərinin dərk edəcək qəlbləri və eşidəcək qulaqları olsun. Bax budur, şübhə yox ki, gözlər kor olmaz, lakin sinələrin içindəki qəlblər kor olur.

⁴⁷Və səndən əzabı tezləşdirməyini istəyirlər. Halbuki, Allah qətiyyən sözündən dönmə­yə­­cəkdir. Və şübhəsiz ki, Rəbbinin dərgahında bir gün sizin saya bildiklərinizdən min il ki­mi­dir.

⁴⁸Və şərik qoşmaqla səhv/öz zərərlərinə iş etməkdə olan necə şəhərlər… Mən özlərinə möhlət verdim, sonunda onları yaxaladım. Dönüş, sadəcə, Mənədir.

^49,50De ki: “Ey insanlar! Mən sizin üçün sadəcə, apaçıq/açıqlayan, anladan bir xəbərdar edənəm. Artıq iman etmiş olanlar və düzəltmək yönündə işlər edənlər… Bağışlanma və əhəmiyyətli ruzi, sadəcə onlar üçündür”.

⁵¹Ayələrimizi aciz düşürmək məqsədilə yarışmağa cəhd edən kimsələr… Bax budur, onlar  cəhənnəmin gücləridir.

(103/22, Həcc/42–51)

Nəcm: 633

^52–54Və Biz səndən öncə heç bir elçi və heç bir peyğəmbər göndərmədik ki, o bir şey arzuladığı zaman şeytan onun arzusuna bir şeylər qatmış olmasın. Buna görə də Allah şeytanın/İblisin qatdığı şeyləri aradan qaldırır. Sonra da Allah şeytanın buraxdığını, qəlblərində xəstəlik olan, təfəkkürü pozulmuş və qəlbləri qas-qatı olan insanlar üçün, onları dindən çıxarmaq üçün… Şübhəsiz, şərik qoşaraq səhv/öz zərərlərinə iş edənlər də qətiliklə uzaq bir ayrılıq içindədirlər… Özlərinə bilik verilmiş olan insanlar Quranın şübhəsiz, Rəbbindən gələn bir gerçək olduğunu bilsinlər və ona iman etsinlər, sonra da qəlbləri ona hörmət duysun deyə, ayələrini gücləndirir, qoruyur. Və Allah Alimdir – çox yaxşı biləndir, Hakimdir – ən yaxşı qanunlar qoyan, gücləndirəndir. Və şübhəsiz ki, Allah iman edən insanları ən doğru yola bələdçiləyəndir.

(103/22, Həcc/52–54)

Nəcm: 634

⁵⁵Küfr edənlər də özlərinə qəflətən qiyamətin qopma anı və ya qısır [yararsız, bəhərsiz] bir günün əzabı gəlincəyə qədər, Qurandan şübhə duymağa davam edəcəklər.

⁵⁶O gün hökmranlıq Allahındır. Aralarında O, hökm verir. Artıq iman edən və düzəltmək yönündə işlər edən kimsələr nemət cənnətlərindədirlər.

⁵⁷Və küfr edən və ayələrimizi yalan sayan kimsələr… Artıq bax budur, bunlar alçaldıcı əzab özləri üçün olanlardır.

^58,59Və Allah yolunda hicrət edən, sonra öldürülmüş və ya ölmüş olanlar… Əlbəttə Allah onları gözəl bir ruzi ilə ruziləndirəcəkdir. Və şübhəsiz, Allah qətiliklə ruzi ve­rən­lərin ən xeyirlisinin məhz özüdür. Qətiliklə onları məmnun olacaqları bir yerə daxil edəcəkdir. Və şübhəsiz, Allah qətiliklə çox yaxşı biləndir, çox yumşaq davra­nan­dır.

⁶⁰Bax budur, belə! Və kim özünə edilən cəzaya eyni ilə qarşılıq verərsə, sonra yenə özünə haqsızlıq edilərsə, əmin olun ki, Allah ona kömək edər. Şübhəsiz, Allah qətiliklə çox əfv edəndir, çox bağışlayandır.

⁶¹Bax budur, bu şübhəsiz ki, Allahın gecəni gündüzün içinə, gündüzü də gecənin içinə qatdığına görədir. Şübhəsiz ki, Allah çox yaxşı eşidən, çox yaxşı görəndir.

⁶²Bax budur, bu şübhəsiz bu ona görədir ki, Allah haqqın məhz özüdür, ortaq qoşanların yalvardıqları, Onun yaratdıqlarından olan şeylər isə batilin məhz özüdür. Şübhəsiz ki, Allah ucalar ucasıdır və ən böyük olandır.

(103/22, Həcc/55–62)

Nəcm: 635

⁶³Şübhəsiz, Allahın göydən su endirdiyində, yer üzünün yamyaşıl olduğunu görmədin­mi/heç düşünmədinmi? Şübhəsiz ki, Allah çox ərmağan verəndir, ən yaxşı xəbəri olandır.

⁶⁴Göylərdə və yer üzündə nə varsa yalnız və yalnız Onundur. Və şübhəsiz ki, Allah  möhtac olmayandır, tərifə ən çox layiq olandır.

⁶⁵Sən Allahın yer üzündəkiləri sizə boyun əydirdiyini [tam sizin yararlanacağınız ölçülərdə yaratdığını] və Özünün əmri ilə dənizlərdə axıb gedən gəmiləri görmədin­mi/heç düşünmədinmi? Göyü də Öz izni/biliyi olmadan yerə düşməkdən O saxlayır. Şübhəsiz ki, Allah insanlara çox şəfqətlidir, çox mərhəmətlidir.

⁶⁶Və O, sizə həyat vermiş olan, sonra öldürəcək olan, sonra da dirildəcək olandır. Şübhəsiz ki, insan qətiliklə çox nankordur.

(103/22, Həcc/63–66)

Nəcm: 636

⁶⁷Biz hər başçılı cəmiyyət üçün bir qulluq yolu müəyyən etdik. Onlar o yola uyğun olaraq qulluq etsinlər. O halda bu işdə səninlə heç bir zaman çəkişməsinlər. Sən də Rəbbinə dəvət et. Şübhəsiz ki, sən  ən doğru bir yol üzərindəsən.

^68,69Və əgər səninlə mübahisə edirlərsə, dərhal de ki: “Allah etməkdə olduğunuz şeyləri ən yaxşı biləndir. Allah ayrılığa düşdüyünüz şeylərlə əlaqədar qiyamət günü aranızda hökm verəcəkdir”.

⁷⁰Göydə və yer üzündə olan şeyləri Allahın qətiliklə bildiyini bilmirsinizmi? Şübhəsiz ki, bu, bir kitabdadır. Şübhəsiz ki, bu, Allaha çox asandır.

⁷¹Və onlar Allahı qoyub elə bir şeylərə sitayiş edirlər ki, o şeyləri Allah yaratmışdır və haqlarında heç bir dəlil endirməmişdir və özlərinin də onlara dair bilikləri yoxdur. Və şərik qoşaraq səhv/öz zərərlərinə iş edənlər üçün heç bir köməkçi yoxdur.

⁷²Və özlərinə ayələrimiz açıq-aşkar olaraq oxunduğu zaman küfr edənlərin üzlərində vəhy və hər kəs tərəfindən pis olduğu qəbul edilən şeyləri tanıyarsan. Az qalır ki, özlərinə ayələrimizi oxuyan kimsələrə hücum edəcəklər. De ki: “Yaxşı, sizə ondan daha pis olanını xəbər verimmi? Atəş! Allah atəşi kafirlərə vəd etdi. O, nə pis bir dönüş yeridir!”

(103/22, Həcc/67–72)

Nəcm: 637

⁷³Ey insanlar! Bir nümunə verilir, indi ona qulaq asın! Sizin Allahın yaratdıqlarından bu yalvardıqlarınız hamısı bir yerə yığışsalar da, bir milçəyi belə qətiyyən əmələ gətirə bilməzlər. Və milçək onlardan bir şey qoparsa, onu qurtara bilməzlər. İstəyən də gücsüzdür və istənilən də gücsüzdür.

⁷⁴Allahı olduğu kimi dəyərləndirə bilmədilər. Şübhəsiz ki, Allah çox qüv­vət­li­dir, hər şeydən üstündür.

^75,76Allah xəbərçi ayələrdən də elçilər seçər, insanlardan da elçilər seçər. Şübhəsiz ki, Allah ən yaxşı eşidən, ən yaxşı görəndir, əllərinin arasında olanı və arxalarında olanı bilir. Və işlər, yalnız və yalnız Allaha döndərilir.

(103/22, Həcc/73–76)

Nəcm: 638

^77,78Ey iman edənlər! Zəfər qazanmağınız, vəziyyətinizi qorumağınız üçün Allahı birləyin, boyun əyib təslimiyyət göstərin, Rəbbinizə qulluq edin, yaxşılıq edin və Allah uğrunda layiqincə əzm göstərin. O, sizi seçdi və dində – atanız İbrahimin dinində/həyat tərzində sizin üçün bir çətinlik yaratmadı. O, daha öncə və bax budur, Quranda… Elçinin sizə şahid olması, sizin də insanlara şahid olmağınız üçün sizi “Müsəlmanlar” olaraq adlandırdı. Belə isə, salaatı iqamə edin, zəkatı/verginizi verin və Allaha sarılın. O, sizin mövlanız – yol göstərən, kömək edən, qoruyan yaxınınızdır. O, nə gözəl mövla və nə gözəl köməkçidir!

(103/22, Həcc/77–78)

 

[1]Ayənin hərfi tərcüməsi: – “Kim, Allahın, özünə dünyada və axirətdə kömək etməyəcəyini sanırdısa, dərhal səmaya bir səbəb uzatsın, sonra, … kəssin. Sonra da baxsın görək bu planı, özünü öfkələndirən şeyi [ağlındakı suallarını] aradan qaldıracaqmı?” –şəklindədir. Quran ayələri nəzərə alındığında, səmaya yönəlmənin, “Allahın rəhmətini gözləmək olduğu və Allahın göylərdən yaxşılıq yağdırdığı” – anlaşılır. Mövzunun ətraflı araşdırılması üçün Bxn. Təbyin.

[2]Bu bölməni, texniki səbəblər və məna uyğunluğuna görə, Rəsmi Tərcümədən fərqli tərtib etdik. Ətraflı açıqlamalar üçün Bxn. Təbyin.