MƏKKƏ DÖVRÜ
Nəcm: 36
1De ki: “O Rəbb, bir tək olan Allahdır, 2Saməd[1] olan Allahdır, 3doğmamış və doğulmamışdır. 4Və heç bir şey Ona tay olmamışdır”.
(22/112, İxlas/1–4)
[1]Bir çox mənası olan “saməd” sözünün, tək bir kəlmə ilə tərcümə edilə bilməsi mümkün deyildir. Bu mənalar belə sıralana bilər: Bütün ehtiyaclarla əlaqədar, özünə yönəlinən, baş vurulan əfəndi, böyük; içində boşluğu olmayan, içinə heç bir şey qoyula bilinməyən, heç bir şeyə möhtac olmayan; bütün hər şeyi bilən; həlim; şan və şərəfi zirvədə olan; hər şeyi yaradan; arzu edilən işlər barəsində özünə yönəlinən, yalvarılan, sıxıntılı anlarda özündən kömək istənilən; dilədiyini edən, istədiyi hökmü verən, verdiyi hökm barəsində özünə hesab soruşulacaq və hökmünü rədd edəcək heç kimsə olmayan; yeganə şərəfli zat; qəni/zəngin; qulları üzərində Qahhar, özündən yuxarıda heç kimsə olmayan, aşağısındakılara hörmət göstərməli olmayan, bütün ehtiyaclar özünə ərz edilən; yeməyən, içməyən, doyuran, amma doyurulmayan, yaratdıqları yox olduqdan sonra baqi qalan; əbədi və əzəli olan; ölməyən, özünə varis olunmayan; yatmayan və mürgüləməyən; heç kimsənin xüsusiyyəti ilə xarakterizə edilməsi mümkün olmayan; eybi, əskiyi, qüsuru olmayan; başına bəla gələ bilməyən; xüsusiyyətlərində və işlərində ən mükəmməl olan; daima qalib gələn, qətiyyən məğlub olmayan; yaranmışların, keyfiyyətinə vaqif ola bilməyəcəyi, necə bir şey olduğunu bilə bilməyəcəyi; gözlərin idrak edə bilməyəcəyi; əskiklikləri və artıqlıqları olmayan.
Bu ifadələri riyaziyyatçıların ifadəsi ilə xülasə etrsək, varlığı ilə əlaqədar olaraq, heç bir say sistemi ilə – təbii saylardan xəyali saylara qədər– ifadə edilə bilməyən mükəmməl, kamil varlıq.
Bu qədər zəngin mənası olan bu sözün, Quranda Allah üçün istifadə edilmədən öncə, tarixdə başqa bir tanrı üçün istifadə edilməmiş olması diqqət çəkən bir xüsusdur.
