MƏKKƏ DÖVRÜ
Nəcm: 45
1Şübhəsiz, Biz dəyərli səhifələr içindəki Quranı Qədr gecəsində endirdik.
2Qədr gecəsi nədir – sənə nə bildirdi/öyrətdi?
3Qədr gecəsi min aydan daha xeyirlidir.
4,5Xəbərçi ayələr[1], içlərindəki ruh… can qatan, canlı tutan gücləri ilə[2] Rəblərinin izni ilə/biliyinə uyğun olaraq, o şəfəq sökülənə qədər/aydınlığa qovuşana qədər enərlər… hər bir işdən…
Salam![3]
(25/97, Qədr, 1–5)
[1]Məlaikə və bunun təki olan mələk, omonim sözlərdir. Həm “elçi göndərmək” mənasına gələn “uluk” kökündən, həm də “qüvvət, idarəetmə gücü” mənasındakı “məlk” kökündən törəmiş ola bilər. “Elçi göndərmək” mənasına gələn “uluk” kökündən törəmiş “mələk”, məlaikə sözləri, “peyğəmbərləri, vəhy ayələrini” ifadə edərlər. “Məlk” kökündən gələn mələk, məlaikə sözləri isə “təbiətdəki maddi və enerjik bütün gücləri” ifadə edər. Təsbitlərimizə görə, Quranda keçən bu sözlər, hər iki kökdən də törəmiş və törədiyi kökün mənasına uyğun olaraq, fərqli mənalarda istifadə edilmişdir. Yəni “məlaikə” sözü, Quranda bəzən birinci mənada, bəzən də ikinci mənada istifadə edilmişdir. Sözün Quranda hansı mənada istifadə edildiyi isə, yer aldığı bölmənin söz axışından ayırd edilə bilir.
Mələk sözü ilə əlaqədar geniş açıqlama Təbyinul-Quranda verilmişdir.
[2]Ayədə keçən ruh sözünün əsas mənası, “can”dır. Söz “vücuh” ifadə edən, yəni həqiqi və məcaz olaraq, bir çox mənada istifadə edilə bilən bir sözdür. Ensiklopedik mənada ruh, başlıca olaraq, “varlığın maddi olmayan ölçüsü, ya da özü” olaraq tərif edilmişdir. Ruh sözü, yuxarıda verdiyimiz həm lüğət, həm də ensiklopedik mənalara uyğun olaraq, “mənəvi mənlik” və “can” anlayışları ilə eyni mənalı qəbul edilmişdir. Geniş mənada, “canlılıq, duyğu” demək olan və həmçinin, “xarakter” mənasına da gələn ruh sözü, məcaz olaraq, “bir şeyin özünü, ən önəmli və ən can əsas nöqtəsı”ni ifadə edən bir məna daşıyır. Məsələn, passiv insanlar haqqında istifadə edilən “ruhsuz” sifəti, sözün geniş mənasına, “məsələnin bütün ruhu buradadır” şəklindəki deyim halında cümlə isə, məcaz mənasına misal göstərilə bilər. Nəticə olaraq, yuxarıdakı mənalar ətrafında “ruh” ilə əlaqədar yüzlərlə deyim törədilmişdir.
Ruh sözünün ənənəvi dini termin mənası, çox əsas bir ifadə ilə “bədən varlığı yaradıldıqdan sonra, Allah tərəfindən üflənməklə, insana qazandırılan canlılıq”– şəklində anlaşılır.
Ruh sözü Quranda “ilahi əsinti, vəhy/bilik” mənasında istifadə edilmişdir, ənənəvi mənadakı ruh ilə əlaqəsi yoxdur. Quranda bəhs edilən ruh [ilahi əsinti, vəhy], sadəcə “bilərək və istəyərək bu ruha sahib olan və onu həyatına tətbiq edən fərd və cəmiyyətlərə mənalı bir canlılıq verən, onları çürüməkdən qoruyan bir şey”–dir.
[3]Buradakı “salam” ifadəsi, cümlə quruluşuna uyğun olaraq, “yaşasın, xoşbəxtlik, qurtuluş, salamatlıq” – deməkdir.
