Adını 1-ci ayədəki المنافقون [münafıqun] sözündən və münafiqlərin Rəsulullah və möminlərə qarşı göstərdikləri münasibətlərdən bəhs edilməsindən alan surənin, Mədinədə enən 104-cü surə olduğu qəbul edilir. Qaynaqların verdiyi məlumata görə, Beni Mustalıq döyüşündən dönüşdə yolda və ya döndükdən sonra enmişdir.

Surədə münafiqlərin yalançılıqları, ikiüzlülükləri, inanmadıqları şeyləri söyləmələri, möminlərə tələ qurmaları bəyan edilir və münafiqlər şiddətlə məzəmmət olunur. Səmimi möminlərə isə infaq etmələri və Allahın rızasını qazanmaları üçün yollar göstərilir.

Surənin yaxşı anlaşıla bilməsi üçün tarixin arxa planı bilinməlidir.

Ənfal surəsinin girişində Bədir döyüşünün səbəblərini açıqlamışdıq. Bu surədə açıqlananlar da eyni hadisələrlə bağlıdır. Hadisələrin mahiyyətini birinci bölmənin təhlilində verəcəyik.

RƏHMAN, RƏHİM ALLAH ADINDAN

TƏRCÜMƏ:

MƏDİNƏ DÖVRÜ

Nəcm: 639

¹Münafiqlər sənə gəldikləri zaman: “Biz gerçəkdən şahidlik edirik ki, şübhəsiz ki, sən Allahın elçisisən” – dedilər. Allah da bilir ki, şübhəsiz ki, sən Onun elçisisən. Və Allah şahidlik edər ki, şübhəsiz ki, münafiqlər qətiliklə yalançıdırlar.

²Onlar andlarını bir qalxan edib Allahın yolundan ayırdılar. Şübhəsiz ki, onlar etdikləri şeylər pis olan insanlardır.

³Bu, onların iman etdikləri, sonra iman etmədiklərinə görədir. Beləcə, qəlblərinin üzərinə damğa vurulmuşdur, artıq onlar yaxşı-yaxşı dərk edə bilməzlər.

⁴Onları gördüyün zaman da cüssəli görkəmləri ilə… sanki, onlar dikəldilmiş/yarı geyindirilmiş ağac kötükləri kimidirlər… rəğbətini qazanmaqdadırlar. Söylədikləri zaman qulaq asırsan. Hər fəryadı özlərinin əleyhində sanırlar. Onlar düşmənlərdir, buna görə də onlardan qaçın/çəkinin. Allah onları qəhr etdi – necə də çevrilirlər!

^5,6Və onlara: “Gəlin Allahın Elçisi sizin üçün bağışlanma diləsin” – deyildiyi zaman başlarını yana çevirdilər. Sən onların yekəxanalıq göstərərək, üz çevirdiklərini də görərsən. Sənin onlar üçün bağışlanma diləməyin ilə diləməməyin onlar üçün birdir. Allah onlara qətiyyən mağfirət etməyəcək, onları bağışlamayacaqdır. Şübhəsiz ki, Allah haqq yolundan çıxmış bir cəmiyyətə bələdçilik etməz.

⁷Onlar: “Allahın Elçisi yanında olanlara heç bir xərcləməyə, maddi dəstəyə qatılmayın, sonunda dağılıb getsinlər” – deyərlər. Halbuki, göylərin və yer üzünün xəzinələri Allahındır. Ancaq münafiqlər bunu yaxşı-yaxşı dərk etmirlər.

⁸Deyərlər ki: “And olsun, Mədinəyə bir dönsək, güclü və çox qürurlu olan gücsüz və zəif olanı əlbəttə, oradan sürüb çıxaracaqdır”. Halbuki, güc, qürur və üstünlük Allahın, Onun Elçisinin və möminlərindir. Ancaq münafiqlər bilmirlər.

(104/63, Münafiqun/1–8)

Nəcm: 640

⁹Ey iman edənlər! Mallarınız və uşaqlarınız sizi Allahı anmaqdan yayındırmasın. Belə bir şeyi kim edərsə, artıq bax budur, onlar zərərə, itkiyə uğrayıb acı çəkənlərin məhz özləridir.

¹⁰Və sizdən birinizə ölüm gələrkən – “Rəbbim! Məni yaxın bir müddət sonuna qədər gecikdirsən, mən də beləcə, sədəqə versəm və salehlərdən olsam..”. – deməmişdən əvvəl sizə ruzi olaraq verdiklərimizdən Allah yolunda xərcləyin.

¹¹Allah öz müddətinin sonu çatmış olan heç bir kimsəni qətiyyən ertələməz və Allah etdiklərinizdən xəbərdardır.

(104/63, Münafiqun/9–11)

TƏHLİL:

²Onlar andlarını bir qalxan edib Allahın yolundan ayırdılar. Şübhəsiz ki, onlar etdikləri şeylər pis olan insanlardır.

³Bu, onların iman etdikləri, sonra iman etmədiklərinə görədir. Beləcə, qəlblərinin üzərinə damğa vurulmuşdur, artıq onlar yaxşı-yaxşı dərk edə bilməzlər.

^5,6Və onlara: “Gəlin Allahın Elçisi sizin üçün bağışlanma diləsin” – deyildiyi zaman başlarını yana çevirdilər. Sən onların yekəxanalıq göstərərək, üz çevirdiklərini də görərsən. Sənin onlar üçün bağışlanma diləməyin ilə diləməməyin onlar üçün birdir. Allah onlara qətiyyən mağfirət etməyəcək, onları bağışlamayacaqdır. Şübhəsiz ki, Allah haqq yolundan çıxmış bir cəmiyyətə bələdçilik etməz.

Münafiqlərin xarakterlərindən və İslam əleyhinə fəaliyyətlərindən bəhs edilən bu ayələrdə aşağıdakılar bəyan edilmişdir:

Münafiqlər Rəsulullahın yanına gəldikləri zaman: “Biz həqiqətən şəhadət edirik ki, şübhəsiz, sən Allahın Elçisisən” deyirlər. Amma bunda səmimi deyillər;
Onlar andlarını bir qalxan edib pis şeylər edir və Allahın yolundan ayırırlar;
Onlar bu hərəkətləri öncə iman etdikləri, sonra inkar etdiklərinə görə edirlər;
Beləliklə, qəlblərinin üzərinə damğa vurulmuşdur, artıq onlar qavraya bilməzlər;
Onları görənlər cüssəli quruluşlarına görə, onları adam yerinə qoyurlar, bəyənirlər, söylədiklərinə qulaq asırlar. Halbuki onlar dikəldilmiş/yarım geyindirilmiş kötüklərə bənzəyərlər. Onların ağlı, anlama qabiliyyəti, vicdanı və qəlbi yoxdur. Onlar özlərini tam kamuflyaj edə bilməmişlər, münafiqlikləri dişlərini ağardır, hırıldayır;
Onlar ürkəkdirlər – hər fəryadı özlərinin əleyhində sanırlar;
Onlar düşməndirlər, buna görə də onlardan çəkinilməli, onlara qarşı tədbirli olunmalıdır;
Onlara: “Gəlin Allahın Rəsulu sizin üçün mağfirət [bağışlanma] diləsin” – deyildiyi zaman, onlar başlarını yana çevirirlər. Onların yekəxanalıq edərək üz çevirdikləri görünür;.
Onlar üçün mağfirət dilənilməsi ilə mağfirət dilənilməməsi onlar üçün birdir. Allah onlara əsla mağfirət etməyəcəkdir. Çünki Allah, fasiq bir qövmə hidayət etməz;
Onlar: “Allahın Rəsulu yanında olanlara heç bir infaq etməyin ki, dağılıb getsinlər” – deyirlər. Əslində isə göylərin və yer üzünün xəzinələri Allahındır. Belə ki, münafiqlər qavramırlar;
Onlar: “And olsun, Mədinəyə bir dönəriksə, gücü və qüruru çox olan, alçalmış və zəif olanı əlbəttə oradan sürgün edərək, çıxaracaqdır” – dedilər. Əslində isə izzət [güc, qürur və üstünlük] Allahın, Onun Elçisinin və möminlərindir. Ancaq münafiqlər bilmirlər.

Bu ayə qrupunun enmə səbəbi budur: Rəsulullah və Müsəlmanlar Mustalıqoğullarının Müsəlmanlarla döyüşmək üçün toplandıqlarını öyrənmiş və onlarla döyüşmək üçün yola çıxmışdılar. Müsəlmanlar arasında qənimət marağında olan münafiqlər də yer alırdı. İki ordu Mureysi adlanan su başında qarşılaşdı. Düşmən məğlub oldu və bir çox qənimət əldə edildi.

Tirmizidə Zeyd b. Erkamdan belə dediyi rəvayət edilir: Rəsulullahla (s.ə.s) birlikdə qəzada idik. Bərabərimizdə bədəvilərdən bir sıra kimsələr də vardı. O baxımdan: “Bir an öncə suya çataq” – deyə qaçışırdıq. Bədəvilər bizdən öncə suya çatırdılar. Yoldaşlarından öncə gedən bədəvi ərəb hovuzu doldurar, ətrafına daşlar qoyar, sonra da yoldaşları gələnə qədər üzərini dəri bir örtüklə örtürdü. Ənsardan bir nəfər (bu şəkildə su yığmış) bədəvi bir ərəbin yanına getdi. İçmək üçün dəvəsinin yularını gövşətdi, Bədəvi onu buraxmaq istəmədi. Bundan sonra Ənsardan olan o şəxs bir daş çəkib aldı, bundan sonra su da çəkildi. Bədəvi bir taxta parçası alıb, onunla Ənsardan olan o şəxsin başına vurdu və başını yaraladı. Ənsardan olan o şəxs münafiqlərin başı Abdullah b. Ubeyin yanına getdi və vəziyyəti ona xəbər verdi: Bu kişi onun yoldaşlarındandır. Abdullah b. Ubey bu işə öfkələndi, sonra da: “Rəsulullahın yanında olanlara infaq etməyin, ta ki, onlar da (bədəviləri qəsd edir) ətrafından dağılıb getsinlər” – dedi. Bədəvilər yemək əsnasında Rəsulullahın (s.ə.s) yanında hazır dururdular. Abdullah ibn Ubey dedi ki: Siz Muhəmmədə, onlar Muhəmmədin yanından ayrılıb getdikləri zaman yemək gətirin. Beləliklə, həm o, həm də onun yanında olanlar yemək yesin.

Sonra da yoldaşlarına belə dedi: And olsun Mədinəyə dönəcəyiniz vaxt, heç şübhəsiz, ən şərəfli və qüvvətli olan, ən alçaq olanı oradan çıxardacaqdır.

Zeyd dedi ki: Bu sırada mən əmimin tərkində idim. Abdullah b. Ubeyin sözlərini eşitdim, əmimə söylədim. O da gedib Rəsulullaha (s.ə.s) xəbər verdi. Rəsulullah (s.ə.s) Ubeyə xəbər göndərdi, o da and içərək bunu inkar etdi. Rəsulullah (s.ə.s) bundan sonra onu təsdiq etdi, məni də yalan saydı. Əmim mənim yanıma gələrək belə dedi: Sən nə etmək istədin? Budur sonunda Rəsulullah (s.ə.s) da, münafiqlər (Tirmizidə; Müsəlmanlar) da sənə qəzəbləndi və sənin dediyini yalan saydı.

(Zeyd b. Erkam) dedi ki: O baxımdan daha öncə heç bir kimsəyə qarşı göstərmədikləri qədər mənə qarşı cürətlilik göstərdilər (Tirmizidə: “Heç bir kimsənin kədərlənmədiyi qədər kədərləndim” – şəklindədir). Nəhayət Rəsulullah (s.ə.s) ilə birlikdə bir səfərdə yol alarkən və kədərdən başımı önə əymişkən Rəsulullah (s.ə.s) yanıma gələrək qulağımı bükdü və üzümə güldü. Onun bu halını dünyada əbədiyyən yaşamağa dəyişdirmərəm. Sonra Əbu Bəkr mənə yetişərək soruşdu: Rəsulullah (s.ə.s) sənə nə dedi? Mən də belə cavab verdim: Bir şey demədi, sadəcə qulağımı bükdü və mənə güldü. Əbu Bəkr belə dedi: Müjdə sənə!

Sonra Ömər mənə yetişdi, ona da Əbu Bəkrə söylədiyimin bənzərini söylədim. Səhər olduqda Rəsulullah (s.ə.s) əl-Münafiqun surəsini oxudu. [1]

Müfəssirlər belə demişdilər: Hz. Ömərin (r.a) muzdlusu döyüşlərin birində Abdullah b. Ubeyin muzdlusu [adamı] ilə döyüşdü. Hz. Ömərin (r.a) adamı Abdullah b. Ubey üçün xoşlanmayacağı sözlər sərf etdi, onun haqqında sərt sözlər işlətdi. Abdullah b. Ubey də yanında bir sıra kimsələr varkən qəzəblənib: “Allaha and içirəm ki, əğər Mədinəyə dönəriksə, daha sərəfli və güclü olanlar, aciz və zəif olanları mütləq oradan sürüb çıxaracaqdır” – dedi. “Daha şərəfli və güclü” ifadəsiylə özünü, “ aciz və zəif” ifadəsiylə (haşa) Rəsulullahı qəsd etdi. Qövmünə dönüb Muhacirləri qəsd edərək: “Bu həriflərə kömək etməzsinizsə, şübhəsiz, onlar məmləkətinizdən çəkilib gedərlər. Elə isə onlara infaq etməyin ki, onlar Muhəmmədin ətrafından dağılıb getsinlər” – dedi. Budur, bundan sonra bu ayə nazil oldu. [2]

Paraqrafın ayələri açıq olmaqla yanaşı, biz bir neçə xüsusa toxunmaq istəyirik. Əvvəlcə münafiq anlayışı üzərində duraq. Quranda ilk olaraq yer aldığı Ənkəbud surəsində aşağıdakı izahı etmişdik:

منافق [münafıq] sözü “yer altındakı ev, sığınacaq, hin” mənasına gələn نفق [nəfəqa] sözündən gəlir. Kərtənkələ və yabanı siçanın yer altındakı yuvalarına نفقة [nufəqa] və نافقة [nafiqa] deyilir.

Yabanı siçanın yer altında birdən çox yuvası olur. Başını birindən çıxarır, qaçdığı zaman yer altındakı yuvalardan hansına getdiyi bilinməz. Ona görə də yaxalanmaz.

Münafiqə bu adın verilməsinin səbəbi birdən çox inancının olmasıdır. O, bir baxarsan ki, İslam dininə girmiş, bir də baxarsın ki, ondan çıxmış bir başqa inanca girmişdir. [3]

Dini bir termin olaraq nifaq “inanmadığı halda müxtəlif səbəblərə görə və mənfəətinə uyğun olaraq özünü Müsəlman göstərmək – Allaha, Rəsuluna və möminlərə düşmənliyini gizləmək” – deməkdir. Bunu edən adama da “münafiq” deyilir.

Ayədən anlaşıldığına görə, münafiqin burada ön plana çıxan xüsusiyyəti məsuliyyətlərindən asanlıqla sıyrılıb çıxmağa təşəbbüs etməsidir. Cəmiyyət içində fəsadçı olmaları, ağıllarınca Allaha oyun qurmağa qalxmaları, göstərişçi olmaları, salaat vəzifəsinə könülsüz, təmbəl-təmbəl qatılmaları, bu vacib vəzifədən qaçmaları, dönüklükləri, maddi qazanc əldə etmək üçün əxlaqa zidd davranışlara əl atmaları, pis sözlərin Müsəlmanlar arasında yayılmasını istəmələri, pislik edincə sevinmələri, öyünməkdən xoşlanmaları kimi başqa xüsusiyyətləri də vardır. Bu xüsusiyyətlərindən inşallah Bəqərə, Al-i İmran, Nisa və Maidə surələrinin təhlillərində bəhs ediləcəkdir. Bu xüsusiyyətlərinə görə münafiq tiplər bütün cəmiyyətlərin hər zaman ən böyük problemi olmuşdur.

4-cü ayədə “sanki, onlar dikəldilmiş/yarı geyindirilmiş ağac kötükləri kimidirlər” buyurularaq, münafiqlər bir guşəyə söykədilmiş, ya da yarısı geyindirilmiş, yarısı da meydanda duran ağac kötüklərə bənzədilmişdir. Bu bənzətmənin səbəbi üzərində belə fikir yürüdülə bilər: Münafiqlərdə iman və salihatı işləmə kimi dəyərli bir xüsusiyyət olmadığından, işə yaramadıqlarından bu bənzətmə edilmişdir. Çünki bir yerdə söykədilib duran kötük də bir işə yaramır.

Ayədə keçən مسندة [musənnədə] sözündə “uzun geyimin üzərindən qısa geyim geyindirilmiş” mənası da vardır. [4] Bu, ərəblərdə bir öyünmə tərzidir. Burada deyilmək istənən budur: Bir kötüyə atlas qumaşdan geyim geyindirsən, kötük yenə kötükdür; insan geyimi geyindirilməklə kötüklükdən çıxmaz. Bu bənzətmə Türkcədəki “Eşşəyə qızıl yəhər vursalar da, eşşək yenə eşşəkdir” atalar sözünə bənzəyir.

Ayədə münafiqlərlə əlaqədar: “Beləcə, qəlblərinin üzərinə damğa vurulmuşdur, artıq onlar yaxşı-yaxşı dərk edə bilməzlər” buyurulmuşdur ki, “qəlblərinin möhürlənməsi/damğalanması” Allahın onlara mane olması deyil, mənfəətlərinə zidd olduğuna görə haqqa könüllərini açmamaları” – deməkdir. Bu mövzuya dair detal Tin surəsində verilmişdir [5]:

⁵Və onlar: “Sənin bizi dəvət etdiyinə qarşı bizim qəlblərimiz bir örtük/zireh içindədir, qulaqlarımızda bir ağırlıq, bizimlə sənin aranda da bir pərdə vardır. Artıq sən, edə biləcəyini et, biz də gerçəkdən edirik” – dedilər. (Fussilət/5)
⁸⁸Və onlar: “Bizim qəlblərimiz bağlıdır/heç bir şey işləməz” – dedilər. Əksinə, Allah gerçəyi bilərək rədd etdiklərinə görə, onları kənarlaşdırmış/mərhəmətindən məhrum buraxmışdır. Buna görə də, çox azı iman edər! (Bəqərə/88)
¹⁰⁰Və əvvəlki sahiblərindən sonra yer üzünə varis/son sahib olanlara bələdçi olmadımı, təsir etmədimi? “Əgər Biz dilərsək, onları da günahlarına görə cəzalandırardıq. Biz onların qəlblərinin üzərinə damğa vurarıq/möhürləyərik və onlar da eşitməzlər”. (Əraf/100)
^30–35Yenə o iman etmiş olan insan: “Ey qövmüm! Şübhəsiz ki, mən sizə görə Əhzab gününə bənzər gündən, Nuh qövmünün, Adın, Səmudun və daha sonrakıların başına gələnlərin bənzərindən qorxuram. Və Allah qulları üçün bir haqsızlıq, səhv istəməz. Ey qövmüm! Şübhəsiz ki, mən sizə gələcək o çağırışma/bağırışma/qaçışma günündən – arxanıza dönüb qaçacağınız gündən qorxuram. Sizi Allahdan qoruyan biri yoxdur. Hər kimi də Allah çaşdırırsa, artıq onun üçün bir yol göstərən yoxdur. Və and olsun ki, bundan öncə sizə Yusuf dəlillərlə gəlmişdi. O zaman da, onun sizə gətirdiyi şeylərdə şübhə etmişdiniz. Sonunda o öldüyündə də: “Bundan sonra Allah qətiyyən elçi göndərməz” – dediniz. Allah özlərinə gəlmiş bir güc olmadan, Allahın ayələri/əlamətləri/nümunələri haqqında mübahisə edən, həddini aşan, şübhəyə düşənləri bax budur, belə çaşdırır. Bu vəziyyət Allah qatında və iman edənlər yanında nifrət olaraq böyükdür. Bax budur, Allah hər təkəbbürlənən kobudun qəlbi üzərinə damğa basar” – dedi. (Mömin/30-35)

2-ci ayədə “Onlar andlarını [sözləşmələrini] bir qalxan edib, Allahın yolundan ayırdılar. Şübhəsiz, onlar etdikləri şeylər pis olanlardır” – buyurulur.

Onların andları iki şəkildə anlaşıla bilər:

A) Onlar daima Allaha and içərək Müsəlman görünüb xainlik edirlər, andın arxasında gizlənərək küfrlərini gizlədirdilər.
B) Buradakı andın “sözləşmə” mənasında olmasıdır. Buna görə andları “Rəsulullahla edilən Mədinə sözləşməsi”dir. Bu sözləşmə ilə özlərini zəmanət altına almışdılar. Budur, bu münafiqlər bu sözləşmələrdən sui-istifadə edərək xaincə planlar qururdular.

⁷⁴Onlar söyləmədiklərinə görə Allaha and içərlər. Halbuki onlar, küfretmə sözünü qətiliklə, söylədilər. İslamlaşmalarından sonra da kafir biriləri oldular. Və əlləri çatmayan, sahib olamadıqları şeyləri çox istədilər. Onlar sadəcə, Allahın və Elçisinin möminləri Allahın ərməğanlarından zənginləşdirmiş olmasına paxıllıq etdilər. Əgər xətalarından dönərlərsə, özləri üçün xeyirli olar. Əgər üz döndərsələr, Allah onları dünyada və axirətdə çox acıqlı bir əzab ilə əzablandıracaqdır. Yer üzündə onlar üçün bir qoruyucu, yol göstərici yaxın və yaxşı bir köməkçi də yoxdur. (Tövbə/74)
¹⁶Andlarını qalxan etdilər və Allahın yolundan döndərdilər. Artıq onlar üçün alçaldıcı bir əzab vardır. (Mücadilə/16)

Onlar şeytanın işini edirdilər:

^16,17İblis: “Elə isə, məni azğınlığa itələməyinə qarşılıq olaraq, and olsun ki, mən onlar üçün Sənin ən doğru yolunda oturacağam. Sonra, yenə and olsun ki, onların önlərindən, arxalarından, sağlarından, sollarından onlara vəsvəsə verəcəyəm və Sən, çoxlarının, özlərinə verilən nemətlərin qarşılığını ödəyənlər olmadığını görəcəksən” – dedi. (Əraf/16, 17)

5-6-cı ayələrdə münafiqlərlə olan bir əlaqəyə – onların haqq yola gəlməsi və əfv olunmasıyla əlaqədar Allaha yalvarılması xüsusuna dıqqət çəkilmişdir: Və onlara: “Gəlin, Allahın Rəsulu sizin üçün mağfirət [bağışlanma] diləsin” – deyildiyi zaman, başlarını yana çevirdilər. Sən onların yekəxanalıq edərək üz çevirdiklərini də görürsən. Sənin onlar üçün mağfirət diləməyinlə mağfirət diləməməyin onlar üçün birdir. Allah onlara qəti olaraq mağfirət etməyəcəkdir. Şübhəsiz, Allah fasiq bir qövmə hidayət etməz.

Bu ayənin enmə səbəbinə dair belə hadisə nəql edilir:

İbn Abbas (r.a) belə demişdir: “Abdullah b. Ubey xeyli sayda adamıyla Uhud döyüşündən geri dönüb Müsəlmanlardan ayrıldıqda, Müsəlmanlar ona nifrət etməyə başladılar, onu sərt bir dillə tənqid edirdilər və qulağı eşidə-eşidə xoşlanmayacağı sözlər söylədilər. Bundan sonra qardaşları Ubeyə: “Kaş ki, Rəsulullahın yanına getsən, o da sənin üçün istiğfar istəsə və səndən razı olsa” – dedilər. O da: “Mən onun yanına getmərəm, mənim üçün istiğfar etməsini istəmirəm” – dedi və üzünü çevirib getdi. Budur, o zaman bu ayə nazil oldu. [6]

⁸⁰Onlar üçün istər bağışlanma dilə, istər diləmə. Onlar üçün yetmiş dəfə bağışlanma diləsən də, yenə Allah onları bağışlamayacaqdır. Bu, onların Allahı və Rəsulunu qəbul etmədiklərinə görədir. Allah haqq yoldan çıxmışlar qövmünə bələdçilik etməz. (Tövbə/80)
^113,114Onların özlərinə cəhənnəm əhli olduqları yaxşıca bəlli olduqdan sonra, Peyğəmbərə və iman edənlərə, əqrəba belə olsalar, ortaq qoşanlar üçün bağışlanma diləmək olmaz. İbrahimin atası üçün bağışlanma diləməsi isə ancaq ona söz verdiyinə görə idi. Sonra onun Allah üçün bir düşmən olduğu özünə açıqca bəlli olan kimi, ondan uzaqlaşdı. Şübhəsiz ki, İbrahim çox səmimi, çox həlim birisi idi. (Tövbə/113, 114)

8-ci ayədə bu kəm ağıllı münafiqlərin: And olsun, Mədinəyə bir dönsək, güclü və çox qürurlu olan gücsüz və zəif olanı əlbəttə, oradan sürüb çıxaracaqdır – dedikləri nəql edilmişdir.

Anlaşıldığına görə bu zavallılar özlərini izzət [güc, şan, şərf] sahibi sanırlar və buna görə də Allah ilə boy ölçüşməyə qalxırdılar:

²⁰⁵O, dönüb getdikdə/vəzifələndikdə də yer üzündə pozğunçuluq çıxarmaq, əkini/mədəniyyəti/qadınları və nəsli dəyişikliyə/dağıntıya uğratmaq üçün çalışar. Allah isə pozğunculuğu sevməz.
²⁰⁶Ona: “Allahın qoruması altına gir!” – deyildiyi zaman da yekəxanalıq və güc onu günah işləməyə sürükləyər. Bax budur, beləsinə cəhənnəm yetər. O, nə pis bir döşəkdir! (Bəqərə/205, 206)
¹Sad/90. Öyüd/şərəf sahibi Quran sübutdur ki, ³Biz onlardan əvvəl necə nəsilləri dəyişikliyə/dağıntıya uğratdıq. Onlar da dəvət olundular. Amma artıq qurtuluş vaxtı deyildi. ²Əksinə, o kafirlər bir qürur və bölünmə içindədirlər. (Sad/1-3)

Halbuki izzətin Rəbbi (izzəti planlayan, proqramlayan) Allahdır:

¹⁸⁰Güc, qüvvət, yenilməzlik, şan və şərəfin Rəbbi olan sənin Rəbbin, onların xarakterizə etdiyi şeylərdən münəzzəhdir. (Saffat/180)
^138,139Möminlərdən aşağı səviyyədə olan, kafirləri rəhbər və dost tutan münafiqlərə müjdə ver ki, onlar üçün çox ağrılı bir əzab vardır! Onların yanında şan və şərəfmi axtarırlar? Halbuki şan və şərəf tamamilə Allahındır. (Nisa/138, 139)
¹⁰Hər kim ən üstün, ən güclü, ən şərəfli, məğlub edilməsi mümkün olmayan – mütləq qalib olmaq istəyirsə, bilsin ki, ən üstün, ən güclü, ən şərəfli, məğlub edilməsi mümkün olmayan/mütləq qalib olan yalnız və yalnız Allahdır. Xoş kəlmələr yalnız və yalnız Ona yüksəlir. Və düzgün iş onu yüksəldir. Pisliklərin planlarını quran bu insanlar – onlar özləri üçün şiddətli əzab qazananlardır. Onların planları isə… O, darmadağın olar. (Fatir/10)

¹⁰Və sizdən birinizə ölüm gələrkən – “Rəbbim! Məni yaxın bir müddət sonuna qədər gecikdirsən, mən də beləcə, sədəqə versəm və salehlərdən olsam…”. – deməmişdən əvvəl sizə ruzi olaraq verdiklərimizdən Allah yolunda xərcləyin.

¹¹Allah öz müddətinin sonu çatmış olan heç bir kimsəni qətiyyən ertələməz və Allah etdiklərinizdən xəbərdardır.

Münafiqlərlə əlaqədar açıqlamalardan sonra, möminlərə qurtuluş yolu göstərilir. Ayələrin ifadələri kifayət ədər açıq və konkretdir:

Malları və uşaqları möminləri Allahı anmaqdan ayırmamalıdır. (“Mal və uşaqlar”ın xüsusilə zikr edilməsi, insanların ümumiyyətlə mal və uşaqlarını qorumaq, onlara təntənəli bir həyat yaşatmaq və onlara istiqbal hazırlamaq məsələsinin insanları Allahı zikr etmək və salaatı iqamə etmək kimi imanın tələblərini yerinə yetirməkdən ayırdığına görədir.)
Möminlər, özlərinə ölüm gələndə: “Rəbbim! Məni yaxın bir müddət sonuna qədər gecikdirsən, mən də beləcə, sədəqə versəm və salehlərdən olsam…” deməzdən öncə, özlərinə ruzi olaraq verilənlərdən infaq etməlidirlər. Buna görə möminlər infaq etməlidirlər. İnfaq etməyənlər axirətdə, infaq etmədikləri üçün çox peşman olacaqlar – “Rəbbim! Məni yaxın bir müddət sonuna qədər gecikdirsən, mən də beləcə, sədəqə versəm və salehlərdən olsam…” deyəcəklər, amma dönüş mümkün deyildir.

Bu xəbərdarlıq bir çox ayədə (Tövbə/24; Al-i İmran/14; Ənfal/27, 28; Səba/37; Bəqərə/272; Möminlər/99, 100) yer almışdı:

11-ci ayədə də, “Allah öz əcəli gəlmiş olan heç bir kimsəni qətiyyən ertələməz və Allah etdiklərinizdən xəbərdardır” buyurularaq axirətdən dönüşün olmadığı bildirildiyi kimi, ölümün də ertələnməyəcəyi xəbərdarlığı edilmişdir.

Allah, doğrusunu ən yaxşı biləndir.

İstifadə olunmuş ədəbiyyat:

[1] Kurtubi, el-Camiu li Ahkamil-Kur’an.

[2] Razi, Mefatihu’l-Ğayb.

[3] Lisanu’l-Arab; c. 8, s. 656-657, “Nfq” mad.

[4] Lisan, “Snd” mad.

[5] Quranın Təbyini, II cild, səh. 61, Tin surəsi;

[6] Razi, Mefatihu’l-Ğayb.

Yüklə (PDF)

MÜNAFİQUN SURƏSİNİN TƏBYİNİ

MÜNAFİQUN SURƏSİNİN TƏBYİNİ

TƏHLİL: