FURQAN SURƏSİ

MƏKKƏ DÖVRÜ

Nəcm: 96

1Aləmlərə xəbərdar edən olsun deyə, quluna/qullarına Furqanı[1] endirən nə səxavətlidir! Nə bol-bol nemət verəndir!

2Furqanı endirən, göylərin və yerin hökmranlığı Özünün olan, özünə heç bir övlad götürməyən, hökmranlıqda şəriki olmayan və hər şeyi yaradıb, sonra da onları bir ölçüyə görə nizamlayandır.

3Kafirlər isə, Onun yaratdığı sərvətlərdən, bir şey əmələ gətirməyən, özləri əmələ gətirilmişlər olan, özləri üçün zərər və ya fayda verməyə gücü olmayan, ölümə, həyata və ölümdən sonra təkrar diriltməyə gücləri yetməyən tanrılar qəbul etdilər.

4Və kafirlər: “Bu Quran, onun/Muhəmmədin uydurduğu yalandan başqa bir şey deyildir. Ona başqa bir camaat da bunun üçün kömək etmişdir” – dedilər. Beləliklə, onlar tam yəqinliklə bilin ki, haqsızlıq etdilər və əsassız bir iddia irəli sürdülər.

5Və: “O Quran, yazılı hala gətirilmiş öncəkilərin nağıllarıdır. İndi də o, səhər-axşam/daim ona oxunmaqdadır” – dedilər.

6De ki: “Onu, göylərdəki və yerdəki sirri bilən endirmişdir. Şübhəsiz, O, bağışlayandır, mərhəmət edəndir”.

7,8Və inkar edənlər: “Bu necə elçidir ki, yemək yeyir, küçələrdə yeriyir? Ona bir mələk endirilsəydi nə olardı? Beləliklə, onunla bərabər bir xəbərdar edən olardı! Yaxud özünə bir xəzinə verilsəydi və ya özünün yeyəcəyi bir bağçası olsaydı!” – dedilər. Bu şərik qoşaraq, səhv/öz zərərlərinə iş edənlər: “Siz, yalnız və yalnız ovsunlanmış bir insanamı uyursunuz” – dedilər.

9Sənin üçün necə nümunələr gətirdiklərinə bir bax! Artıq onlar azmışdılar, heç bir yola da güc yetirə bilməzlər.

50Və and olsun ki, Biz öyüd almaları üçün hər şeyi, müxtəlif şəkillərdə anlatdıq, amma insanların çoxu sadəcə, nankorluq etməkdə davam etdilər.

51Əgər diləsəydik, Biz əlbəttə, hər şəhərə bir xəbərdar edən göndərərdik.

52Elə isə kafirlərə itaət etmə və Furqan ilə onlara qarşı var gücünlə böyük bir cihad et, çalış!

10O elə səxavətlidir ki, diləyərsə sənə xəzinədən, onların dediyi bağçadan daha xeyirlisini – altından bulaqlar axan cənnətləri verər, sənin üçün saraylar da inşa edər.

11Əslində onlar qiyaməti yalan saydılar. Biz isə qiyaməti yalan sayanlara çılğın alovu hazırladıq.

12O, çılgın alov onları uzaq bir yerdən görüncə, onun qəzəblənməsini və uğultusunu eşitdilər.

13Və bağlanmış kimsələr olaraq cəhənnəmdən də dar bir yerə atıldıqları zaman, oradaca ölümlərini istəyərlər.

14Bu gün bir ölüm deyil, bir çox ölüm istəyin!

15De ki: “Qarşılıq və gediləcək bir yer olaraq, buramı daha yaxşıdır, yoxsa Allahın qoruması altına girmiş insanlara söz verilən sonsuz cənnətimi?” 16Onlar üçün orada təməlli olmaqla, dilədikləri hər şey vardır. Bu, Rəbbinin yerinə yetirilməsini öz öhdəsinə götürdüyü bir vəddir.

17Və o gün Rəbbin onları və onların Allahın yaratdığı sərvətlərdən sitayiş etdikləri şeyləri toplayaraq: “Sizmi yolundan azdırdınız bu qullarımı, yoxsa özlərimi o yolu itirdilər?” – deyər.

18O saxta tanrılar dedilər ki: “Biz Səni bütün nöqsanlıqlardan münəzzəh bilirik. Sənin yaratdığın sərvətlərdən kömək edən, yol göstərən və qoruyan yaxınlar qəbul etmək bizə yaraşmaz. Amma sən onları və atalarını elə nemətləndirdin ki, Öyüdü/Kitabı tərk etdilər və dəyişikliyə/dağıntıya uğramağa gedən bir camaat oldular”.

19Bax budur, sitayiş etdikləriniz sizin söylədiklərinizi yalan saydılar. Artıq geri çevirməyə və bir kömək etməyə güc yetirə bilməzsiniz. Və sizdən kim şərik qoşaraq, səhv/öz zərərinə iş edərsə, Biz ona böyük bir əzab daddıracağıq.

20Biz səndən əvvəl də sadəcə, yemək yeyən, bazarlarda yeriyən elçilərdən göndərdik. Və Biz sizin bir qisminizi bir qisminiz üçün saflaşdırmaq məqsədilə sıxıntı vasitəsi etdik. Səbr edərsinizmi! Və sənin Rəbbin çox yaxşı görəndir.

(42/25, Furqan/1–9,50–52,10–20)

Nəcm: 97

21Bizə qovuşmağı ummayanlar da: “Bizim üzərimizə mələklər/təbii güclər endirilməli idi”, ya da: “Rəbbimizi görməli deyilmiydik?” – dedilər. And olsun ki, onlar içlərində öz yekəxanalıqlarına inandılar və böyük bir pozğunluq edərək, azğınlaşdıqca azğınlaşdılar.

22Mələkləri görəcəkləri gün… Bax budur, o gün, günahkarlara heç bir müjdə – sevincli xəbər yoxdur. Və o qovuşmağı ummayanlar: “qadağan edilmişdir, qadağan!” – deyərlər.

23Və Biz, Bizə qovuşmağı ummayanların etdikləri hər əməlin qarşısını aldıq və onu dağılmış toz zərrələri halına gətirdik.

24Cənnət əhli o gün, qalacaq yer sarıdan çox yaxşı, dincələcək yer baxımından da daha gözəldir.

25Və o gün göy üzü buludlarla yarılar və mələklər [şüa, radiasiya və meteoritlər] ard-arda endirilər.

26Bax budur, o gün əsl hökmranlıq Rəhmana aiddir. Kafirlər üçün isə o, çox çətin bir gün olmuşdur.

27–29Və o gün, şərik qoşaraq, səhv/öz zərərinə iş edən o insan əllərini dişləyərək: “Eyvah, kaş ki, elçi ilə bərabər bir yol tutsaydım! Eyvah, kaş ki, flankəsi başçı edib, izi ilə getməsəydim. Heç şübhəsiz, mənə gəldikdən sonra məni öyüddən/Kitabdan o azdırdı. Və şeytan… O insanı rüsvay edən imiş!” – deyər.

30Elçi də: “Ey Rəbbim! Heç şübhəsiz, mənim qövmüm bu Quranı məhcur/tərk edilmiş bir şey etdilər” – dedi.

31Və bax budur, belə! Biz hər peyğəmbər üçün günahkarlardan bir düşmən ayırmışıq/təşkil etmişik. Beləliklə, yol göstərən və köməkçi olaraq, Rəbbin yetər.

32Kafirlər: “Quran ona bir dəfədə, tam halda endirilməli deyildimi?” – dedilər. Biz onu sənin qəlbinə yaxşı-yaxşı yerləşdirmək üçün belə parça-parça endirdik. Və Biz onu dənə-dənə/bir-birinə qarışdırmadan vəhy etdik.

33Həqiqətən, Biz sənə haqqı və onların gətirdikləri hər bir problemin ən gözəl izahını gətirdik.

34O üzü üstə cəhənnəmə toplanacaq olanlar… Bax budur, onlar yer üzündə ən pis, yolca da ən pozğun olanlardır.

(42/25, Furqan/21–34)

Nəcm: 98

35Və and olsun ki, Musaya Kitabı verdik, qardaşı Harunu da onunla birlikdə köməkçi, dəstəkçi verdik.

36Sonra da: “Haydı, ayələrimizi yalan sayan o cəmiyyətə gedin!” – dedik. Sonunda da ayələrimizi yalan sayan o qövmü parçalayıb, yox etdik.

37Biz Nuh qövmünü də, elçiləri yalan saydıqları zaman, suda boğduq və özlərini insanlar üçün bir əlamət/nümunə etdik. Və Biz şərik qoşaraq, səhv/öz zərərlərinə iş edənlər üçün çox acı verən bir əzab hazırladıq.

38Adı, Səmudu, Rəss əhlini və bunlar arasında daha bir çox nəsilləri də.

39Və Biz onların hamısına örnəklər verdik və hamısını qırdıq keçirdik.

40Və and olsun bunlar, bəla və fənalıq yağışına tutulmuş olan bölgəyə getdilər. Yaxşı, onu da görmürdülərmi? Tam əksinə, bunlar öldükdən sonra dirilməyi ummurdular.

(42/25, Furqan/35–40)

Nəcm: 99

41,42Səni gördükləri zaman da: “Budurmu Allahın elçi olaraq göndərdiyi? Əgər tanrılarımıza inanmaqda təkid etməsəydik, həqiqətən də bizi az qala tanrılarımızdan azdıracaqdı” – deyə, səni lağa qoymaqdan başqa bir şey etmirlər. Və onlar, yaxında əzabı gördükləri zaman, kimin haqq yol sarıdan daha azğın olduğunu biləcəklər!

43Pis duyğularını, hərisliklərini özünə tanrılaşdıran insanı gördünmü/heç düşündünmü? Yaxşı, onun üçün sənmi vəkil olursan?

44Yoxsa sən, onların çoxunun həqiqətən vəhyə qulaq asacağını, yaxud ağılla hərəkət edəcəklərinimi sanırsan? Onlar heyvanlar kimidir. Əslində yol baxımından daha pozğundurlar/çaşqındırlar/aşağıdırlar.

(42/25, Furqan/41–44)

Nəcm: 100

45,46Rəbbinin o kölgəni necə uzatmış olduğuna baxmadınmı? Diləsəydi onu, əlbəttə, hərəkətsiz də edərdi. Sonra Biz günəşi, ona dəlil etdik. Sonra da onu asan bir hərəkətlə Özümüzə doğru çəkdik.

47Və O, sizin üçün gecəni libaslar, yuxunu da rahatlıq üçün yaradandır. Və O, gündüzü yayandır.

48,49Və O, küləkləri mərhəmətinin önündə müjdəçi olaraq göndərəndir. Və Biz ölü bir bölgəyə can vermək, yaratdığımız necə heyvanları və insanları su ilə təmin etmək üçün göydən tərtəmiz bir su endirdik.

(42/25, Furqan/45–49)

Nəcm: 101

53Və O, iki dənizi yanaşı axıdandır – biri şirin və susuzluğu yatıran, digəri də duzlu və acıdır. Və O, aralarına bir maneə və qadağa qoyandır.

54Və O, sudan bir bəşər yaradıb, sonra ona bir soy və evlillik səbəbi ilə qohumluq əmələ gətirəndır. Və sənin Rəbbin hər şeyə gücü yetəndir.

55Onlar da Allahın yaratdığı sərvətlərdən özünə fayda və zərər verməyən şeylərə sitayiş edirlər. Və o kafir… O, Rəbbinin əleyhinə olanlara arxa çıxandır/qullarını azdırmaq üçün çalışandır.

56Və Biz səni, ancaq müjdələyici və xəbərdar edici olmaq üçün göndərdik.

57De ki: “Mən, buna qarşılıq sizdən hər hansı bir ödəniş/əvəz istəmirəm. Sadəcə və ancaq Rəbbinə doğru bir yol tutmağı diləyən insanlar olmağınızı istəyirəm”.

58Və sən, ölməyənə, həmişə diri olana güvənib dayan və Onun tərifi ilə birlikdə bütün nöqsanlıqlardan münəzzəh qıl. Qullarının günahlarından xəbərdar olan, ölməyən, daim diri olan sənə yetər.

59O həmişə diri olan, göyləri, yer üzünü və hər ikisinin arasındakıları altı mərhələdə yaradan, sonra ən böyük taxt üzərində hegemonluq qurandır[2], yaratdığı bütün canlılara dün­yada çox-çox mərhəmət edəndir. Haydı, sən bunu çox yaxşı biləndən soruş.

60Və onlara: “Rəhmana boyun əyib təslimiyyət göstərin!” – deyildiyi zaman: “Yaratdığı bütün canlılara dünyada çox-çox mərhəmət edən Allah nə deməkdir ki? Sənin bizə əmr etdiyin şey üçünmü boyun əyib təslimiyyət göstərəcəyik?” – dedilər. Və bu “boyun əyib təslimiy­yət göstərmək” əmri onların nifrətlərini artırdı.

(42/25, Furqan/53–60)

Nəcm: 102

61Səmada bürclər düzəldən, onların  içində bir qəndil və aydınladıcı bir ay əmələ gətirən nə səxavətlidir!

62Və O, öyüd almağı və ya özünə verilən nemətlərin qarşılığını ödəməyi diləyən kəslər üçün gecə ilə gündüzü bir-biri ardınca gətirəndir.

63Və Rəhmanın qulları elə insanlardır ki, onlar, yer üzündə təvazökarlıqla yeriyirlər və cahil insanlar özlərinə söz atdığı zaman: “Salam!” – deyərlər.

64Rəhmanın qulları, Rəbbinə təslimiyyət göstərərək və qulluq vəzifələrini yerinə yetirərək, gecələyərlər.

65,66Və Rəhmanın qulları: “Rəbbimiz! Cəhənnəm əzabını bizdən sovuşdur! Doğrusu, onun əzabı daima bir dəyişikliyə və dağıntıya uğramaqdır. Ora həqiqətən nə pis bir qərargah, nə pis bir iqamətgahdır!” – deyərlər.

67Və Rəhmanın qulları, xərclədiklərındə bədxərclik etməzlər, xəsislik də etməzlər və bu ikisi arasında bir mövqe tutarlar.

68–71Və budur, Rəhmanın qulları Allah ilə bərabər başqa bir tanrıya yalvarmazlar. Allahın haram etdiyi canı öldürməzlər. Ancaq haqq ilə öldürərlər. Zina da et­məzlər. Və kim bunları edərsə, günahla qarşılaşar. Qiyamət günü əzabı qat-qat olar və orada alçaldılaraq əbədi olaraq qalar. Ancaq tövbə edən, iman edən və sa­leh əməl edənlər istisnadır. Bax budur, Allah, onların pisliklərini yaxşılıqlara çe­vi­rir. Və Allah çox bağışlayandır, çox mərhəmətlidir. Və hər kim tövbə edər və saleh əməl işləyərsə, əmin olun ki, o, tövbəsi qəbul edilmiş olaraq Allaha dönər.

72Və Rəhmanın qulları, yalan yerə şahidlik etməzlər, boş bir şeylə rastlaşdıqları zaman hörmətli bir şəkildə keçərlər.

73Və Rəhmanın qulları… Onlara Rəbbinin əlamətləri/nümunələri xatırladıl­dı­ğında onlar barəsində kar və kor kimi davranmazlar.

74Və Rəhmanın qulları: “Rəbbimiz! Bizə həyat yoldaşlarımızdan və bizdən sonrakı nə­sillərimizdən göz aydınlığı olacaq insanlar bəxş et/bağışla. Və bizi Allahın qo­ru­ması altına girmiş insanlara başçı et!” – deyərlər.

75,76Bax budur, Rəhmanın qulları! Səbr etmələrinə qarşılıq olaraq cənnətin ən yük­sək məqamlarında, orada sonsuz olaraq qalmaqla mükafatlan­dırı­la­caqlar, orada hörmət və salamla qarşılanacaqlar. Orası nə gözəl bir qərargah və nə gözəl bir iqamətgahdır!

77De ki: “Yalvarışlarınız/duanız olmasa, Rəbbim sizə dəyər verərmi ki, siz qətiyyən yalvarmadınız, yalan saydınız? Artıq yalvarmamaq, yalan saymaq sizin ayrılmaz hissəniz olacaqdır, özünüzü bu vəziyyətdən qurtara bilməyəcəksiniz”.

(42/25, Furqan/61–77)

[1]Bu ayədə Quranın Furqan özəlliyi ön plana çıxarılmışdır. Mürsəlat surəsində də açıqladığımız kimi, Quranın isimlərindən biri olan “furqan, “iki şeyi bir-birindən ayırmaq” mənasındakı “fərq” kökündən törəmiş olub, “fariqa” sözü ilə eyni mənaya gəlir. Yayğın işlədilməsinə baxıldığında, fərq sözünün törəmələri olan “təfriq”, “firaq”, “firqət”, “fırqə”, “təfriqə”, “fərik” sözlərinin mücərrəd şeylər [məxsusat] üçün, “fariqat”, “faruq” və “furqan” sözlərinin isə abstrakt şeylər [makulat] üçün işlədildiyi görünür.

Rəsmi Düzülüş: Bəqərə/53 və Ənbiya/48-ci ayələrində Musa peyğəmbərə verildiyi söylənən “furkan”, abstrakt şeylər olan haqq ilə batili, iman ilə küfrü, gözəl ilə çirkini, yaxşı ilə pisi bir-birindən ayırdığı üçün Qurana da ad olaraq verilmişdir.

[2]Ərş, “ən böyük, ən yüksək məqam yeri/taxt” deməkdir. Quranda 26 dəfə keçir. Bun­lardan dördü Nəml surəsində Səba məlikəsinin taxtı, biri də Yusuf surəsində Yusuf peyğəmbərin taxtı olmaqla, qullar üçün keçərkən, 21 dənəsi məcazi olaraq, Allahın taxtı olaraq keçir.

Burada ərşın, məcazən Allaha sərf edilməsi, Allahın ən yüksək məqam sahibi olduğunun, Ondan üstün bir idarəçinin olmadığının bəyanıdır.

Ayənin orijinalında keçən istiva ifadəsi, məcazən, “hegemonluq qurdu, nəzarəti altına aldı” deməkdir. Ayələrdən görünəcəyi kimi, “Ərşə istiva etdi” ifadələri, “ən böyük, ən uca məqamda hegemonuq qurdu, nəzarəti əlinə aldı” –mənasındadır. Mütəşabih olan bu anlayış, ayədə məcazi olaraq istifadə edilmişdir. İstiva sözü, Rəsmi Düzülüşün Yunus/3, Rad/2, Furqan/59, Səcdə/4, Ta–Ha/5, Əraf/54, Bəqərə/29–cu ayələrində də yer alır. Ayədəki istiva edən ifadəsi ilə qəsd edilən də, “Allah”dır. Çünki “istiva”, Allahın sifətlərindəndir, mələk və ya qulların sifəti deyildir.