NİSA və ZİLZAL SURƏLƏRİ

MƏDİNƏ DÖVRÜ

Nəcm: 529

¹Ey insanlar! Sizi tək bir nəfsdən yaradan, ondan həmtayını yaradan və hər ikisindən bir çox kişi və qadın törədib yayan Rəbbinizin qoruması altına girin. Və özü ilə bir-birinizlə diləkləşdiyiniz Allahın və əqrəbalığın qoruması altına girin. Şübhəsiz ki, Allah  sizin üzərinizdə nəzarətçidir.

²Və yetimlərinizə mallarını verin. Təmizi pisə dəyişməyin. Onların mallarını öz mallarınıza qataraq yeməyin. Bunu etmək qətiliklə böyük bir günahdır.

³Və əgər ki, yetimləriniz barədə haqqaniyyətsizlikdən qorxdunuzsa, o təqdirdə yetim qadınların/yetimlərə baxmaq məcburiyyətində qalmış qadınların sizin üçün xoş olanlarından iki-iki, üç-üç, dörd-dörd nikahlayın. Lakin o təqdirdə də ədaləti qoruya bilməyəcəyinizdən qorxursunuzsa, onlardan bir qadını, ya da qanunlar çərçivəsində himayənizdə olan qadını[1] nikahlayın. Bu, haqsızlığa düşməməyiniz üçün ən uyğunudur.

⁴Və yetimlərin qadınlarına/yetimlərə təkbaşına baxmaq məcburiyyətində qalmış qadınlara mehirlərini[2] sevə-sevə verin. Əgər özləri alacaq­la­rın­dan bir qismini sizə təklif edərlərsə/ikram edərlərsə, o halda onu nuşcanlıqla, çəkinmədən yeyin.

⁵Və Allahın dik durmağınız üçün sizə vermiş olduğu mallarınızı ağlı çatmayanlara/hələ yetkinlik yaşına çatmamış yetimlərə verməyin. Və onları o mallarla ruziləndirin və onları geyindirin. Və onlara adət-ənənəyə uyğun/hər kəs tərəfindən müsbət qəbul edilən söz söyləyin.

⁶Və bu yetimlərinizi nikaha çatıncaya qədər mükəmməl bir təhsil verərək yetkinləşdirin. Sonra da əgər onların rüşdə/yetkinlik yaşına çatdıqlarını hiss edərsinizsə, mallarını özlərinə dərhal təslim edin. Onlar böyüyəcəklər deyə, onların mallarını səpələyərək yeməyin. Və kim zəngindirsə, artıq o iffətli – incə, səbirli davransın/hər hansı bir ödəniş almasın. Kim də yoxsuldursa, artıq o da adət-ənənəyə uyğun/hər kəs tərəfindən müsbət qəbul edilən bir şəkildə yesin. Sonra da yetimlərin mallarını özlərinə təslim etdiyiniz zaman onlar üzərində şahid tutun. Hesab soruşan olaraq da, Allah yetər.

⁷Ana-ata və qohumların öldükdən sonra qoyub getdikləri şeylərdə yetim oğlanlara bir pay vardır. Ana-ata və qohumların öldükdən sonra qoyub getdiklərindən az olsa da, çox olsa da fərz qılınmış bir nəsib olaraq yetim qızlara da bir pay vardır.

⁸Mirasın bölüşülməsində yaxınlar, yetimlər və acizlər orada iştirak edərlərsə, onları da ondan ruziləndirin və onlara adət-ənənəyə uyğun/hər kəs tərəfindən müsbət qəbul edilən söz söyləyin.

⁹Və özləri arxalarında zəif soy buraxdıqları təqdirdə narahatlıq hissi keçirənlər, ürpərsinlər! Və həmçinin Allahın qoruması altına girsinlər və dəlillərlə söz söyləsinlər.

¹⁰Qətiliklə, yetimlərin mallarını haqsız yerə yeyən insanlar, qətiliklə qarınlarının içinə atəş yeyərlər. Və yaxında qızğın atəşli cəhənnəmə atılacaqlar.

(92/4, Nisa/1–10)

Nəcm: 530

³³Və Biz ana, ata və əqrəbaların buraxdıqları hər şey üçün mirasçılar müəyyən etdik. Andlarınızla/müqavilələrinizlə bağlı olduğunuz insanlar/sözlü, sənədli, qanuni borclu olduğunuz insanlar və vəsiyyətlə haqq sahibi edilmiş insanlar… Onların nəsiblərini də dərhal verin. Şübhəsiz, Allah hər şeyə ən yaxşı şahiddir.

¹¹Allah sizə övladlarınız haqqında Allahdan bir bölgü olaraq öhdəlik çatdırır: Oğlan üçün iki qız payı qədərdir. Əgər hamısı qız olmaqla, ikidən artıqdırsa, o zaman miras buraxılmış şeylərin üçdə-ikisidir. Və əgər bir tək qızdırsa, o zaman ona yarısıdır. Əgər ölənin ana və ata ilə birlikdə uşaqları da qalmışsa, ana-atanın o zaman anası üçün üçdə-birdir. Əgər ölənin bacı-qardaşları varsa, anası üçün altıda-birdir. Bu paylar ölənin etdiyi vəsiyyət və borclardan sonradır. Atalarınız və uşaqlarınızdan hansının sizə yarar baxımından daha yaxın olduğunu, siz bilə bilməzsiniz. Şübhəsiz ki, Allah ən yaxşı bilən, ən yaxşı qayda qoyandır.

¹⁷⁶Səndən kəlalə/birinci dərəcəli mirasçısı olmayanlar haqqında fitva istəyirlər. De ki: “Allah, sizə fitva verəcəkdir”. Uşağı olmayan, bacısı olan bir adam ölərsə, buraxdığı mirasın yarısı bacınındır. Və bacının uşağı yoxdursa, qardaş ona mirasçı olur. Əgər ölən oğlanın uşağı yoxdursa, mirasçı olan bacılar iki nəfərdirsə, uşaqsız ölən qardaşın qalan mirasının üçdə ikisi onlarındır. Əgər ölən qardaşın uşağı yoxdursa, bacı və qardaşı varsa, o zaman qardaş üçün iki bacının payı vardır. Allah azmayasınız deyə, açığa qoyur və Allah hər şeyi ən yaxşı biləndir.

¹²Əgər zövcələrinizin uşaqları yoxdursa miraslarının yarısı sizindir. Lakin bir uşağı varsa, o zaman etmiş olduğu vəsiyyət və borcdan sonra mirasın dörddə biri sizindir. Əgər siz uşaq buraxmadan ölərsinizsə, qalan mirasınızın dörddə biri zövcələrinizindir. Lakin uşaqlarınız varsa, o zaman buraxdığınızın, etmiş olduğunuz vəsiyyət və borcdan sonra, səkkizdə biri zövcələrinizindir. Əgər ölən bir kişi və ya qadın, birinci dərəcədən mirasçısı – həyat yoldaşı, uşağı və ana-atası olmadan miras buraxır və özünün bir qardaşı və ya bacısı olarsa, bunlardan hər birinə, etmiş olduğu vəsiyyət və borcdan sonra, zərərə uğradılmadan altıda biridir. Əgər mövcud olan bacı qardaşlar bundan daha çoxdurlarsa, bu təqdirdə bacı qardaşlar, üçdən birdə ortaqdırlar. Bunlar Allah tərəfindən çatdırılmış bir öhdəlikdir. Və Allah ən yaxşı bilən və çox yumşaq davranandır.[3]

(92/4, Nisa/33, 11, 176, 12)

Nəcm: 531

²⁹Ey iman edənlər! Mallarınızı, öz rızanızla etdiyiniz ticarət şəkli istisna olmaqla, aranızda haqsız yolla yeməyin, özünüzü öldürməyin. Şübhəsiz, Allah sizə çox mərhəmətlidir.

³⁰Və kim düşmənçilik və şərik qoşmaqla səhv/öz zərərlərinə iş olaraq, bu qadağaları işlərsə, yaxında Biz onu atəşə atarıq. Və onu atəşə atmaq, Allaha çox asandır.

³¹Əgər siz qadağan olunduğunuz şeylərin böyüklərindən çəkinərsinizsə, pisliklərinizi sizdən örtərik. Və sizi şərəfli girişə daxil edərik.

³²Və Allahın bəzinizə, digərlərinizdən artıq verdiyi şeyləri təmənna etməyin. Kişilərə qazandırıldıqlarından bir pay vardır. Qadınlara da qazandırıldıqlarından bir pay vardır. Və Allahın bəxş etdiklərindən/bolluğundan istəyin. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyi ən yaxşı biləndir.

¹³Bax budur, bunlar Allahın hədləridir. Kim Allaha və Elçisinə itaət edərsə, Allah onu içində həmişəlik qalanlar olaraq altlarından çaylar axan cənnətlərə daxil edər. Bax budur, bu da çox böyük qurtuluşdur.

¹⁴Və kim Allaha və Onun Elçisinə qarşı çıxar və Onun hədlərini aşarsa, Allah onu içində həmişəlik qalmaq üçün cəhənnəmə daxil edər. Və alçaldıcı əzab onun üçündür.

(92/4, Nisa/29–32, 13–14)

Nəcm: 532

¹⁵Qadınlarınızdan hədlərini aşanlara/cinsi pozğunluq edənlərə… Özünüzdən onların əleyhinə dərhal dörd şahid gətirin. Lakin onlar şahidlik edərlərsə, artıq o qadınları ölüm onlara keçmişdə etdiklərini və etməli olduğu halda etmədiklərini bir-bir xatırlatdırıncaya, ya da Allah onlara bir yol göstərincəyə qədər evlərdə tutun.

¹⁶Sizlərdən cinsi pozğunluq edən iki nəfər… Dərhal hər ikisinə də əziyyət edin. Əgər tövbə edər və düzələrlərsə, artıq onlardan uzaqlaşın. Şübhəsiz ki, Allah tövbələri çox-çox qəbul edən, çox tövbə fürsəti verən və çox mərhəmət edəndir.

(92/4, Nisa/15–16)

Nəcm: 533

¹⁷Allahın üzərinə aldığı tövbə, ancaq cəhalət səbəbindən pislik edənlərin, sonra da dərhal tövbə edənlərinkidir. Bax budur, bunlar Allahın tövbələrini qəbul etdikləridir. Allah ən yaxşı biləndir, ən yaxşı hökm qoyandır.

¹⁸Və tövbə pislikləri edərək, onlardan birinə ölüm çatınca: “Mən, indi gerçəkdən tövbə etdim” – deyənlərin və həmçinin kafirlər olaraq ölənlərin deyildir. Bax budur, bunlar Bizim, özləri üçün acı bir əzab hazırladıqlarımızdır.

(92/4, Nisa/17–18)

Nəcm: 534

¹⁹Ey iman edənlər! Qadınlara zorla mirasçı olmağınız/mallarından istifadə etmək məqsədi ilə onların sizdən ayrılmasını əngəlləməyiniz sizə halal olmaz. Və onlara verdiyinizin bir qismini götürməyiniz üçün açıq bir fahişəlik [çirkin bir həya­sız­lıq/zina] etmədikləri müddətcə onları sıxışdırmayın. Və onlarla adət-ənə­nə­yə uyğun/hər kəs tərəfindən müsbət qəbul edilən yollarla münasibətdə olun. Və əgər öz­lə­rindən xoşlanmadınızsa, siz bir şeydən xoşlanmasanız da, ola bilər ki, Allah sizin xoş­lan­ma­dı­ğınız şeydə bir çox xeyir əmələ gətirəcək.

²⁰Və əgər bir zövcənin yerinə, başqa bir zövcə dəyişdirmək istəyərsinizsə, onlardan birinə çoxlu mal-pul vermiş olsanız da, artıq ondan bir şey geri almayın. Onu bir iftira və açıq bir günah olaraq alarsınızmı?

²¹Və bir-birinizlə qaynaşıb baş-başa qalmışkən və onlar sizdən qüvvətli bir söz almışkən verdiyinizi necə geri alarsınız?

²²Və qadınlardan atalarınızın nikahladıqlarını nikahlamayın. Ancaq keçən keçmişdir. Şübhəsiz ki, bu, çirkin bir həyasızlıqdır və qəzəb duyulan bir iyrənclikdir. Nə pis bir yoldu o!

^23,24Sizə analarınız, qızlarınız, bacılarınız, xalalarınız, bibiləriniz, qardaşınızın qızları, bacınızın qızları, sizi əmizdirmiş olan analarınız, süd bacılarınız, qadınlarınızın anaları, birləşmə etdiyiniz qadınlarınızın əvvəlki ərlərindən doğulub, evinizdə olan ögey qızlarınız… anaları ilə birləşmədinizsə, sizə bir qadağa yoxdur, öz belinizdən olan oğullarınızın arvadları və iki bacının evlilik arasını birləşdirməyiniz, keçmişdə olub keçənlər xaric, andlarınızın sahib olduqları xaric, muhsan/nikahlı qadınlar da haram qılındı. Allah çox əfvedici, çox mərhəmətlidir. Bunlar Allahın üzərinizə yazdığıdır.

Bunlar istisna olmaqla, iffətlərinizi qoruyub, fahişəlik etməmək məqsədilə mallarınızla, sağlam qala kimi mühafizə olunan/evlənəcək qadın axtarmağınız sizə halal qılındı. Belə isə onlardan nə ilə yararlan­dınızsa, məcburi bir vəzifə olaraq mehirlərini ödəyin. Məcburi ödəməyi­niz­dən sonra razılaşdığınız şeydə sizə bir məsuliyyət yoxdur. Şübhəsiz ki, Allah ən yaxşı bilən və haqsızlıq, pozğunçuluq və qarışıqlığı əngəlləmək üçün qoyulmuş qanun, düstur və qaydalar qoyandır.

²⁵Və sizdən hər kim hürr mömin qadınları nikah edəcək bir imkana sahib deyilsə, ona da, qanuni çərçivədə himayənizə verilən, mömin gənc qızlarınızdan/xid­mət­çi­­lərinizdən nikahlamaq var. Və Allah sizin imanınızı daha yaxşı bilir. Sizin bə­ziləriniz eyni düşüncədəsiniz. O halda fühuş etməyən, gizli dost qəbul etməyən sahiblənilmiş qa­dınlar olmaq üçün yaxınlarının izni ilə/onlara bildirərək, qanuni çərçivədə himayənizə verilən qadınları[4] nikahlayın və adət-ənənəyə uyğun/hər kəs tərəfindən müsbət qəbul edilən bir şəkildə mehirlərini[5] verin. Sahiblənildiklərində fahişəlik edərlərsə, o za­man onlara hürr qadınlara verilən əzabın yarısı verilir. Bax budur, bu sizdən günah işləməkdən ürpərən insanlaradır. Və əgər səbr edərsinizsə, sizin üçün daha xeyir­li­dir. Və Allah, qullarının günahlarını çox örtən, onları cəzalandırmayan və bol-bol ba­ğış­la­yan, əngin mərhəmət sahibidir.

²⁶Allah sizə bildirmək, sizi sizdən öncəkilərin başlarına gətirilənlərlə xəbərdar etmək və xətalardan dönüşünüzü qəbul etmək istəyir. Və Allah çox yaxşı bilən, ən yaxşı qayda qoyan, pozulmağı yaxşı əngəlləyən/sağlamlaşdırandır.

²⁷Və Allah, sizin tövbənizi qəbul etmək istəyir. Şəhvətlərinə uyan insanlar da, sizin doğru yoldan əyri yola meyl etməyinizi istəyirlər.

²⁸Allah sizdən yüngülləşdirmək istəyir. Və şübhəsiz ki, insan çox zəif yaradılmışdır.

(92/4, Nisa/19–28)

Nəcm: 535

³⁴Allahın bəzi şeyləri bəzisinə artıq verməsi və kişilərin mallarından dolanışıq təmin etdiklərinə görə, kişilər qadınlar üzərində yaxşı qoruyan, yaxşı nəzarətçidirlər. Bu halda, saleh qadınlar Allaha itaət edənlərdir/Allahın qoyduğu qanunlara uyanlardır, Allahın qoruduğu şey səbəbindən hələ gəlmədiyi halda başlarına gələ biləcək fəlakətlərdən qoruyanlardır. Dikbaşlıq edərək, özünü sıxıntı və təcavüz riskinə atmasından qorxduğunuz qadınlara da öyüd verin və yan gəlib yatdıqları yerlərdə/öz ölkənizin sərhədləri daxilində köç etdirin və həmçinin təzyiq göstərin. Əgər sizə hörmətlə davranarlarsa, artıq onlar əleyhinə başqa bir yol axtarmayın. Allah çox ucadır, çox böyükdür.

³⁵Və əgər ər-arvadın arasının açılmasından qorxarsınızsa, o zaman bir hakim kişinin yaxınlarından, bir hakim də qadının yaxınlarından onlara göndərin. Bu ər-ar­vad, həqiqətən barışmaq istəyərlərsə, Allah ər-arvadın arasında dolanışıq verir. Şübhəsiz, Allah çox yaxşı bilən, hər şeyin iç üzünü, gizli tərəflərini də yaxşı bi­ləndir.

^128-130Və əgər bir qadın, ərinin halından – diklənməsindən və yaxud özündən uzaq­laş­ma­sından qorxarsa, artıq aralarında bir barış etmələrində onlara bir günah yoxdur. Və barış xeyirlidir. Və nəfslər qısqanclığa hazır qılınmışdır. Əgər yaxşılaş­dı­rar/gö­zəl­ləşdirərsinizsə və Allahın qoruması altına girərsinizsə, artıq şübhəsiz, Allah etmiş olduğunuz şeylərdən xəbərdardır. Və qadınlarınız arasında ədalətli davranmağa nə qədər çalışsanız da, qətiyyən gücünüz yetməz. Belə isə birisinə tamamilə qapılaraq, di­gərini təxirə salınmış kimi buraxmayın. Və əgər düzəldərsinizsə və Allahın qoru­ma­sı altına girərsinizsə, artıq şübhəsiz, Allah, qullarının günahlarını çox örtən, onları cə­zalandırmayan və bol-bol bağışlayandır, əngin mərhəmət sahibidir. Əgər onlardan ər-arvad ayrılarlarsa, Allah hamısını geniş ərməğanlarından zənginləş­di­rir. Və Allah, elmi və mərhəməti geniş və hədsiz olan, ən yaxşı qayda qoyan, po­zul­­mağı yaxşı əngəlləyən/sağlamlaşdırandır.[6]

(92/4, Nisa/34–35, 128–130)

Nəcm: 536

^36–38Və Allaha qulluq edin və Ona heç bir şeyi ortaq qoşmayın. Və həmçinin ana-ata­ya, əqrəbaya, yetimlərə, yoxsullara, əqrəba olan qonşulara, uzaqdan qonşulara, ya­nında olan yoldaşa, yolda qalanlara, qanunlar çərçivəsində himayənizə verilmiş insanlara[7] yaxşılıq edin. Şübhəsiz ki, Allah təkəbbürlənən və lovğalanan, xəsislik edən, in­sanlara xəsisliyi əmr edən və Allahın özlərinə ərməğanlarından verdiklərini giz­lə­dən insanları, Allaha və axirət gününə iman etmədikləri halda mallarını, in­san­la­ra nümunə göstərmək üçün xərcləyən insanları sevməz. Və Biz kafirlərə alçaldıcı bir əzabı hazırladıq. Və şeytan ki­min üçün yaşıd/yaxın yoldaş olarsa, o nə pis bir yoldaşdır!

³⁹Bir də bunlar Allaha və axirət gününə iman etsəydilər və Allahın özlərini ruzilən­dir­diyi şeylərdən Allah yolunda xərcləsəydilər, zərərmi görərdilər? Və Allah onları çox yaxşı biləndir.

⁴⁰Şübhəsiz ki, Allah zərrə qədər haqsızlıq etməz. Və əgər yaxşılıqdırsa, onu qat-qat artı­rar. Və Öz qatından böyük bir mükafat verər.

⁴¹Hər ümmətdən bir şahid gətirdiyimiz və səni də budur, bunların üzərinə bir şahid olaraq gətirdiyimiz zaman, bax, necə olur?

⁴²İnkar edən və Elçiyə üsyan edən insanlar, o gün torpağa qarışıb yox olmağı istəyərlər. Allahdan heç bir sözü isə gizlədə bilməzlər.

(92/4, Nisa/36–42)

Nəcm: 537

⁴³Ey iman edənlər! Sərxoş ikən, nə söylədiyinizi bilincəyə qədər, cünub[8] ikən də, yolçu olanlar istisnadır, yuyunub təmizlənincəyə qədər, salaata yaxınlaşmayın/cəmiyyət içinə çıxmayın. Əgər xəstəsinizsə və ya yolçusunuzsa, yaxud biriniz tualetdən gəldinizsə və ya qadınlarla təmaslaşdınızsa, su da tapa bilməmisinizsə, o zaman, dərhal tərtəmiz bir torpağa yönəlin. Sonra da üzlərinizi və əllərinizi əl ilə silin. Şübhəsiz ki, Allah çox əfv edəndir, çox bağışlayandır.

(92/4, Nisa/43)

Nəcm: 538

⁴⁴Özlərinə Kitabdan bir nəsib verilmiş olan insanları görmürsənmi? Onlar, azğınlığı satın alırlar və sizin haqq yoldan azmağınızı istəyirlər.

⁴⁵Və Allah sizin düşmənlərinizi daha yaxşı bilir. Və yol göstərici, qoruyucu yaxın olaraq, Allah yetər. Köməkçi olaraq da Allah yetər.

⁴⁶Yəhudiləşmişlərdən bir qismi kəlmələrin yerlərini/əsas mənalarını dəyişdirirlər, dillərini əyərək/bükərək və dinə hücum edərək, Peyğəmbərə qarşı: “Eşitdik və qarşı çıxdıq/yaxşıca sarıldıq”, “Dinlə, dinləməz olası”, “raina” [bir-birimizi güdək, bizim çobanımız] – deyərlər. Əgər onlar: “Eşitdik, itaət etdik, dinlə və bizə nəzarət et” – desəydilər, şübhəsiz ki, özləri üçün daha xeyirli və daha sağlam/doğru olacaqdı, lakin, bilə-bilə doğrunu qəbul etmədiklərinə görə, Allah onları lənətləmişdir/kənarlaşdırıb, gözdən çıxarmışdır. Artıq, çox az inanarlar.

(92/4, Nisa/44–46)

Nəcm: 539

⁴⁷Ey Kitab verilmiş insanlar! Biz bəzi üzləri silib dümdüz edərək, boyunlarına bənzər hala salmadan, yaxud Sebt xalqını[9] kənarlaşdırıb gözdən çıxardığımız kimi, onları kənarlaşdırıb gözdən çıxarmadan öncə, yanınızda olanı doğrulamaq məqsədilə endirdiyimiz bu kitaba iman edin. Və Allahın əmri yerinə yetəcəkdir.

⁴⁸Şübhəsiz ki, Allah Özünə ortaq qoşulmasını qətiyyən bağışlamaz. Bundan aşağı olan günahları dilədiyi kimsələr üçün bağışlayar. Kim Allaha ortaq qoşursa, şübhəsiz ki, çox böyük bir günah işləmiş olar.

(92/4, Nisa/47–48)

Nəcm: 540

⁴⁹Özlərini təmizə çıxaranları görmürsənmi? Tam əksinə, Allah, dilədiyi insanı təmizə çıxarar. Onlara tük qədər haqsızlıq edilməz.

⁵⁰Bax, Allahın əleyhinə necə yalan uydururlar! Açıq-aşkar bir günah olaraq, bu yetər.

⁵¹Özlərinə Kitabdan bir nəsib verilmiş olan bu kimsələri görmürsənmi?! Onlar bütə və tağuta[10] inanırlar. Və Allaha inanmayan insanlar üçün: “Bunlar, möminlərdən daha doğru bir yoldadır” – deyərlər.

⁵²Bax budur, onlar Allahın kənarlaşdırdığı insanlardır. Allah kimi kənarlaşdırıb gözdən çıxarırsa, artıq ona qətiyyən bir köməkçi tapa bilməzsən.

⁵³Yoxsa onlar üçün dünya idarəçiliyindən bir paymı vardır? Əgər belə olsa idi, insanlara bir xurma çəyirdəyinin oyuğunu belə verməzdilər.

⁵⁴Yoxsa onlar insanları Allahın onlara ərməğan olaraq verdiyi şeyə görə qısqa­nır­larmı? Baxın, şübhəsiz ki, Biz İbrahim soyuna da kitab və haqsızlıq, pozğunçuluq və qarışıqlığı əngəlləmək üçün qoyulmuş qanun, düstur və qaydalar vermişdik. Həm də onlara böyük bir hökmranlıq verdik.

⁵⁵Bax budur, Yəhudilərdən bir qismi ona iman etdi. Bir qismi da ondan üz çevirdi. Və qızğın atəş olaraq cəhənnəm yetər.

(92/4, Nisa/49–55)

Nəcm: 541

⁵⁶Şübhəsiz ki, ayələrimizə inanmamış bu insanları Biz yaxında atəşə atacağıq. Dəriləri bişdikcə, əzabı dadsınlar deyə, dərilərini başqa dərilərlə dəyişdirəcəyik. Şübhəsiz ki, Allah çox güclüdür, ən yaxşı qayda qoyandır.

⁵⁷Və iman edən və düzəltmək yönündə işlər edənləri, içində sonsuz olaraq qalmaq üçün  altlarından çaylar axan cənnətlərə qoyacağıq. Onlara orada tərtəmiz [kin güd­mə­yən, qısqanclıq duymayan] yoldaşlar/həmtaylar vardır. Və onları sıx bir kölgə­li­yə daxil edəcəyik.

(92/4, Nisa/56–57)

Nəcm: 542

⁵⁸Şübhəsiz ki, Allah sizə əmanətləri əhlinə verməyinizi və insanlar arasında hökm etdiyiniz zaman ədalətlə hökm etməyinizi əmr edir. Şübhəsiz ki, Allah bununla sizə nə gözəl öyüd verir. Şübhəsiz ki, Allah, ən yaxşı eşidən, ən yaxşı görəndir.

⁵⁹Ey iman edənlər! Allaha itaət edin. Elçiyə və sizdən olan əmr sahiblərinə/əsas idarəçilərə itaət edin. Sonra əgər hər hansı bir şeydə anlaşılmazlığa düşərsi­niz­sə, Allaha və axirət gününə inananlarsınızsa, onu Allah və Elçiyə həvalə edin. Bu, daha yaxşıdır və ən uyğun həlli tapmaq baxımından daha gözəldir.

(92/4, Nisa/58–59)

Nəcm: 543

⁶⁰Özlərinin sənə endirilənə və səndən öncə endirilənə inandıqlarını irəli sürən bu kəsləri görmədinmi/heç düşünmədinmi? Onlar qətiyyən inanmamaqla əmr olunmuş tağutu[11] aralarında hakim etmək istəyirlər? Şeytan da onları uzaq/geri dönülməz bir pozğunluqla azdırmaq istəyir.

⁶¹Və onlara: “Allahın endirdiyinə və Elçiyə gəlin!” – deyilincə, o münafiqlərin səndən uzaqlaşdıqca, uzaqlaşdıqlarını görərsən.

⁶²Əlləri ilə etdikləri üzündən özlərinə bir müsibət isabət etdiyi zaman, bax necə oldu!

⁶³Sonra: “Biz, sadəcə, yaxşılıq etmək və uzlaşdırmaq istədik” – deyə Allaha and içə­rək, sənin yanına gəldilər. Bax budur, onlar Allahın, qəlblərindəkini bildiyi insanlardır – ar­tıq sən onlardan uzqlaş və onlara öyüd ver. Və onlara özləri haqqında dərindən təsir edəcək gözəl söz söylə!

(92/4, Nisa/60–63)

Nəcm: 544

 

⁶⁴Və Biz hər elçini sadəcə, Allahın izni ilə/biliyi ilə itaət olunsun deyə, göndərdik. Və əgər onlar şərik qoşaraq özlərinə haqsızlıq etdikləri zaman sənin yanına gəlsəydilər, Allahdan bağışlanmalarını istəsəydilər, sən  də onlar üçün bağışlanma istəsəydin, qətiliklə, Allahın tövbələri çoxlu qəbul edən, çox tövbə fürsəti  verən, çox mərhəmət edən olduğunu görərdilər.

⁶⁵Artıq, xeyr! Rəbbinə and olsun ki, onlar aralarında çıxan mübahisəli işlərdə səni hakim edib, sonra da sənin verdiyin hökmə qarşı içlərində heç bir sıxıntı duymadıqca və tam bir zəmanətlə təhlükəsizlik təmin etmədikcə, iman etmiş olmazlar.

⁶⁶Əgər Biz onlara: “Özünüzü öldürün və ya yurdlarınızdan çıxın” – deyə yazmış olsaydıq, içlərindən çox azı xaric, bunu etməzdilər. Və əgər onlar öyüdləndikləri şeyləri etsəydilər, əlbəttə, özləri üçün daha xeyirli və səbat etməkdə daha qüvvətli olardılar. ^67,68Və o zaman qətiliklə özlərinə nəzdimizdən çox böyük bir mükafat verərdik. Və onları qətiliklə doğru yola bələdçiləyərdik.

⁶⁹Kim də Allaha və Elçiyə itaət edərsə, artıq onlar Allahın nemət verdiyi insanlarla – peyğəmbərlər, dosdoğru insanlar, şəhidlər və salehlərlə birlikdədirlər. Və bunlar yoldaş olaraq nə gözəldirlər! ⁷⁰Bu Allahdan bir ərməğandır. Ən yaxşı bilən olaraq Allah yetər.

(92/4, Nisa/64–70)

Nəcm: 545

⁷¹Ey iman edənlər! Tədarükünüzü görün, sonra da onlara qarşı ya kiçik dəstələr halında və ya hamılıqla səfərə çıxın.

⁷²Şübhəsiz ki, sizdən bir qismi də qətiliklə ağır davranır. Sonra sizə bir müsibət isabət edincə: “Qətiliklə Allah mənə lutf etdi ki, onlarla bərabər şahid olaraq, birlikdə olmadım” – deyər.

⁷³Və əgər sizə Allahdan bir ərməğan isabət edərsə, qətiliklə, sanki sizinlə özü arasında heç sevgi yoxmuş kimi, şübhəsiz: “Ah nə olardı onlarla bərabər olardım və çox böyük uğur qazanardım!” – deyəcəkdir.

⁷⁴O halda bəsit dünya həyatını axirət müqabilində satan insanlar Allah yolunda döyüşsünlər. Hər kim Allah yolunda döyüşər, öldürülər və ya qalib gələrsə, artıq Biz ona çox böyük bir mükafat verəcəyik.

⁷⁵Sizə nə olur ki, Allah yolunda və: “Ey Rəbbimiz! Bizləri, bu xalqı öz nəfslərinə/mənliklərinə haqsızlıq edənlər olan məmləkətdən çıxar, nəzdindən bizə bir qoruyucu, yolgöstərici yaxın, yaxşı bir köməkçi təyin et” – deyən, zəiflədilmiş kişilər, qadınlar və uşaqlar uğrunda döyüşmürsünüz?

⁷⁶İman edənlər Allah yolunda döyüşürlər. Kafirlər də tağut yolunda döyüşürlər. O halda siz şeytanın yaxınları, köməkçiləri ilə döyüşün. Şübhəsiz ki, şeytanın tələsi çox zəifdir.

(92/4, Nisa/71–76)

Nəcm: 546

^77,78Özlərinə: “Əlinizi çəkin, salaatı iqamə edin, zəkatı/vergini ve­rin” – deyilənləri görmədinmi/heç düşünmədinmi? Sonra döyüş üzərlərinə ya­zıl­dı­ğın­da, onlardan bir qrup Allaha duyduqları hörmətlə, sevgi ilə, biliklə ürpərti ki­mi və yaxud daha şiddətli olaraq insanlara hörmətlə, sevgi ilə, biliklə ürpərti du­yur­lar. Və: “Rəbbimiz, niyə döyüşü üzərimizə yazdın, bizi yaxın bir zamana qədər tə­xi­rə salmalı deyildinmi?” – dedilər. De ki: “Dünyanın qazancı çox azdır. Axirət isə Al­la­hın qoruması altına girənlər üçün daha xeyirlidir və siz “bir xurma çə­yir­də­­yindəki, çox incə bir tel qədər” belə haqsızlığa uğradılmayacaqsınız. Hər ha­ra­da olar­­sınızsa olun, ölüm sizə yetişər, kirəclə/betonla son dərəcə sağlam qu­rulmuş qa­la­lar içində olarsınızsa, belə”. Və onlara bir yaxşılıq isabət edərsə: “Bu Allahdandır” – de­yərlər, bir pisliyə uğrayarlarsa: “Bu səndəndir” – deyərlər. De ki: “Ha­mı­sı Allahdandır”. Bunlara baxmayaraq, bu cəmiyyətə nə olur ki, az qala heç söz anla­ma­ya­caqlar?

(92/4, Nisa/77–78)

Nəcm: 547

⁷⁹Sənə yaxşılıqdan/gözəllikdən isabət edən şeylər, bax budur, Allahdandır. Sənə pislikdən isabət edən şeylər isə sənin özündəndir. Və Biz səni insanlara bir elçi olaraq göndərdik. Yaxşı bir şahid də olaraq Allah yetər.

⁸⁰Kim Elçiyə itaət edərsə, artıq o, Allaha itaət etmiş olur. Kim də üz çevirərsə, artıq Biz səni o üz çevirənlərə qoruyucu/gözətçi olaraq göndərmədik.

⁸¹Və onlar sənə: “Baş üstə!” – deyərlər. Lakin, sənin yanından çıxdıqlarında içlə­rin­dən bəzisi, gecə ikən, sənin dediyindən başqasını qurarlar. Amma Allah onların gecə ikən qurduqlarını yazır. Artıq sən onlardan uzaqlaş. Və işin nəticə­si­ni Allaha həvalə et. Bütün varlıqları müəyyən bir proqrama görə nizamlayan və bu proq­ra­mı qoruyaraq, dəstəkləyərək həyata keçirən olaraq da Allah yetər.

(92/4, Nisa/79–81)

Nəcm: 548

⁸²Onlar hələ Quranı lazım olduğu qədər düşünməzlərmi? Əgər ki, o, Allahdan baş­qa­sı tərəfindən olsaydı, qətiliklə onun içində bir çox qarışıqlıqlar/ziddiyyətlər tapardılar.

⁸³Və özlərinə təhlükəsizlik və ya qorxu barədə bir əmr gəldiyində onu dərhal yayırlar. Halbuki, onu Elçiyə və özlərindən olan səlahiyyətli kimsələrdən soruşsaydılar, onlardan nəticə çıxarmağa gücü çatan kimsələr, onu bilirdilər. Və əgər Allahın üzərinizdəki ərməğanları və mərhəməti olmasaydı, çox azınız istisna olmaqla, qətiliklə şeytana uymuşdunuz.

(92/4, Nisa/82–83)

Nəcm: 549

⁸⁴Artıq Allah yolunda döyüş! Sən ancaq özünə görə məsuliyyət daşıyırsan. Möminləri də təşviq et. Umulur ki, Allah, kafirlərin təzyiqini zəiflədər. Və Allah həm təzyiqi zəiflətməkdə, həm də ümidsizliyə düçar etməkdə daha qüvvətlidir.

(92/4, Nisa/84)

Nəcm: 550

⁸⁵Kim xeyir və yaxşılıqlara vasitəçi olmaqla kömək edərsə, bundan özünə bir pay vardır. Kim də pisliyə dəlil olmaq və kömək etməklə və ya pislik cığırını açmaqla kömək edirsə, ondan özünə bir günah payı vardır. Allah hər şeyə qadirdir.

⁸⁶Siz bir salam ilə salamlaşdığınız zaman da dərhal ondan daha gözəli ilə salam verin və ya verilən salamı eyni ilə qaytarın. Şübhəsiz, Allah hər şeyin hesabını ən yaxşı edəndir.

(92/4, Nisa/85–86)

Nəcm: 551

⁸⁷Allah Özündən başqa tanrı deyə bir şey olmayandır. O, qətiliklə sizi özündə şübhə olmayan qiyamət günündə toplayacaqdır. Və Allahdan daha doğru sözlü kimdir?

⁸⁸Yaxşı Allah onları qazandıqları günah üzündən tərslərinə döndərdiyi halda, siz, necə olur ki, münafiqlər haqqında iki qrupa ayrılırsınız? Allahın azdırdığı insanlara bə­ləd­çilikmi etmək istəyirsiniz? Və Allah kimi azdırarsa, artıq sən onun üçün qətiyyən bir yol tapa bilməzsən.

^89,90Münafiqlər, özləri Allahın tanrılığına və rəbbliyinə inanmadıqları kimi, sizin də inanmamağınızı, beləliklə, onlarla eyni olmağınızı arzu etdilər. Ona görə də onlar Allah yolunda yurdlarından köç edincəyə qədər onlardan köməkçi, yolgöstərici, qoruyucu yaxınlar etməyin. Əgər bundan üz çevirərlərsə, sizinlə aralarında anlaşma olan bir cəmiyyətə sığınan insanlar, yaxud sizinlə və öz cəmiyyətləri ilə döyüşməkdən qəlbləri sıxılaraq sizə gələnlər istisna olmaqla, onları yaxalayın və gördüyünüz yerdə öldürün/onlardan bir yaxın və bir köməkçi etməyin. Sonra, əgər Allah diləsəydi, onları sizə musallat edərdi və onlar sizinlə döyüşərdilər. Artıq əgər onlar sizdən uzaqlaşaraq, sizinlə döyüşməzlərsə və sizə barış təklif edərlərsə, Allah sizin üçün onlar əleyhinə bir yol tanımamışdır.

⁹¹Sizdən və öz cəmiyyətlərindən təhlükəsizlikdə olmaq istəyən digərlərini görəcəksiniz. Bunlar nə zaman dinsizliyə, ortaq qoşmağa geri döndərilərlərsə, onun içinə başaşağı dalarlar/dərhal atılarlar. Belə isə bunlar, əgər sizdən uzaq durmaz­lar­sa və sizə barış təklif etməzlərsə və güclərini çəkməzlərsə, dərhal onları gör­dü­yü­nüz yerdə yaxalayın və öldürün. Və bax budur! Bunlar, onların əleyhində sizə ver­di­yi­miz açıq-aşkar bir səlahiyyətdir.

(92/4, Nisa/87–91)

Nəcm: 552

⁹²Və xəta istisna olmaqla, bir möminin digər bir mömini öldürməsi barəsində söz belə ola bilməz. Və kim bir mömini, qəsdən deyil/qəza ilə öldürərsə, mömin bir köləni azadlığa qovuşdurmalı və ölənin ailəsinə/varislərinə təslim ediləcək bir deyət/qan bahası verməlidir. Ancaq ölənin ailəsinin bağışlaması istisnadır. Əgər öldürülən, mömin olmaqla yanaşı, sizə düşmən bir cəmiyyətdəndirsə, o zaman öldürən, mömin bir köləni azad etməlidir. Əgər öldürülən, sizinlə aralarında andlaşma olan bir cəmiyyətdəndirsə, öldürən ölənin ailəsinə deyət/qan bahası verməli və mömin bir köləni azadlığına qovuşdurmalıdır. Bunlara gücü çatmayan isə Allah tərəfindən tövbəsinin qəbul olunması üçün ard-arda iki ay oruc tutmalıdır. Allah ən yaxşı biləndir, ən yaxşı qayda qoyandır.

⁹³Və kim bir mömini qəsdən [bilə-bilə, istəyərək] öldürərsə, bax budur, onun cəzası içində həmişəlik qalmaq üçün cəhənnəmdir. Və Allah ona qəzəb etmiş, onu kənarlaşdırmış, mərhəmətindən məhrum buraxmış və onun üçün çox böyük bir əzab hazırlamışdır.

(92/4, Nisa/92–93)

Nəcm: 553

⁹⁴Ey iman edənlər! Allah yolunda səfərə çıxdığınız zaman dərhal yaxşıca araşdırın. Və sizə salam verən kimsəyə, dünya həyatının mənfəətini güdərək: “Sən mö­min deyilsən” – deməyin. Artıq Allah nəzdində çox qənimətlər vardır. Öncə siz də belə idiniz və Allah sizə lütf etdi. Onun üçün yaxşıca araşdırın. Şübhəsiz ki, Allah etdiklərinizdən xəbərdardır.

^95,96Möminlərdən üzürlü səbəb olmadan oturanlarla Allah yolunda mallarıyla, canlarıyla zəhmət çəkənlər eyni ola bilməzlər. Allah mallarıyla, canlarıyla zəhmət çəkənləri, dərəcə etibari ilə oturanlardan üstün etdı. Və Allah, onların hamısına “ən gözəl”i vəd et­mişdir. Və Allah qeyrət göstərənlərə, oturanların üzərində böyük bir mükafat – Öz qatın­dan dərəcələr, bir bağışlama və mərhəmət artırmışdır. Və Allah çox bağış­la­yan, çox mərhəmət edəndir.

(92/4, Nisa/94–96)

Nəcm: 554

^97,98Əlbəttə, vəzifəli güclərin özlərinə haqsızlıq edənlərə keçmişdə etdiklərini və etməli olduğu halda etmədiklərini bir-bir xatırlatdırdıqları bu kimsələrin vəziyyətinə gə­lincə… Vəzifəli güclər: “Nə işdə idiniz?” – deyərlər. Onlar: “Biz yer üzündə gücsüz­ləş­­dirilmiş kimsələr idik” – deyərlər. Vəzifəli güclər: “Allahın yer üzü geniş deyildimi, siz orada hicrət etsəydiniz…?” – deyərlər. Artıq kişilərdən, qadınlardan və uşaq­lar­dan köçməyə gücü yetməyən, bələdçiləndikləri doğru yolu tapa bilməyən insanlar istisna olmaqla, bax budur, bunların çatacaqları yer cəhənnəmdir. Və o nə pis ge­diş yeridir!

⁹⁹Bax budur, Allahın bu kimsələri əfv etməsinə ümid edilir. Allah çox əfv edən, çox bağışlayandır.

¹⁰⁰Kim də Allah yolunda yurdundan köç edərsə, yer üzündə sığınacaq çox yer və ge­niş­lik tapar. Kim Allaha və Elçisinə qatılmaq məqsədilə evindən çıxar, sonra özünə ölüm gə­lərsə, o insanın əcri/mükafatı şübhəsiz ki, Allaha aid olmuşdur. Allah çox bağışlayandır, çox mərhəmət edəndir.

(92/4, Nisa/97–100)

Nəcm: 555

¹⁰¹Və yer üzündə səfərə çıxdığınız zaman, kafirlərin sizə bir pislik edəcəyindən qorxarsınızsa, salaatdan qısaltmağınızda [təhsili/təlimi qısa kəsməyinizdə] sizin üçün bir qadağa yoxdur. Şübhəsiz ki, kafirlər sizin üçün açıq-aşkar düşmənlərdir.

¹⁰²Və sən səfərdə olanların içində olaraq, onlar üçün təhsil/təlim verdiyin zaman iç­lə­rindən bir qismi səninlə yanaşı olsunlar/təhsilə qatılsınlar. Silahlarını da yanla­rı­na al­­sınlar. Kifayət qədər bilik əldə etdikdə və əmin olduqda arxa tərəfinizə keç­sin­lər. Sonra təhsil/təlim almamış digər bir qismi gəlsin, səninlə bərabər təhsil/tə­lim etsinlər, tədbirlərini və silahlarını alsınlar. Kafirlər istəyərlər ki, silahlarınızdan və əşyanızdan xə­bərsiz və­ziyyətdə olasınız və onlar da sizə ani bir hücum etsinlər. Əgər sizə yağış­dan bir əziy­yət yetişər və ya xəstə olarsınızsa, silahlarınızı buraxmağınızda sizin üçün bir qa­da­ğa yoxdur. Tədbirinizi də alın. Şübhəsiz, Allah kafir kimsələrə alçaldıcı bir əzab hazırlamışdır.

¹⁰³Sonra təhsil-təlimi tamamlayınca, artıq Allahı ayaq üstə, oturaraq, yan yatmışkən anın. Sükunət gördüyünüzdə/əmin-amanlığa yetdiyinizdə salaatı iqamə edin. Heç şübhəsiz ki, salaat qədimdən bəri möminlər üzərinə vaxtı müəyyən edilmiş bir yazıdır.

¹⁰⁴Və o düşmən qövmü təqib etməkdə zəiflik/yumşaqlıq göstərməyin. Əgər siz acı çəkirdinizsə, artıq şübhəsiz ki, onlar da sizin acı çəkdiyiniz kimi acı çəkirlər. Və siz Allah­dan onların ümid edə bilməyəcəkləri şeyləri umursunuz. Və Allah ən yaxşı bi­lən­, ən yaxşı qayda qoyandır.

(92/4, Nisa/101–104)

Nəcm: 556

¹⁰⁵Şübhəsiz ki, Biz Bizim sənə göstərdiyimiz kimi, insanlar arasında hökm edəsən deyə, Kitabı haqq olaraq endirdik. Sən  də xainlər üçün müdafiəçi olma! ¹⁰⁶Və Allahdan bağışlanma dilə. Şübhəsiz ki, Allah çox bağışlayandır, çox mərhəmət edəndir. ¹⁰⁷Özlərinə xainlik edənləri də müdafiə etmə. Şübhəsiz ki, Allah həddindən artıq dərəcədə xainlik edən günahkarları sevməz.

(92/4, Nisa/105–107)

Nəcm: 557

¹⁰⁸Onlar insanlardan gizlətmək istəsələr də Allahdan gizlətmək istəməzlər. Hal­bu­ki, Allah sözünə/qərarına uyğun olaraq, Özünün razı olmadığı şeyləri onlar gecə plan­la­yar­kən, onlarla birlikdədir. Və Allah onların etdiklərini əhatə edəndir.

¹⁰⁹Yaxşı, siz bəsit dünya həyatında onları müdafiə etdiniz. Yaxşı, bəs qiyamət günündə Al­lahdan onları kim müdafiə edəcəkdir? Yaxud kim onlara “işlərini bir proqrama gö­rə nizamlayan və bu proqramı qoruyaraq, dəstəkləyərək həyata keçirən” olacaq­dır?

¹¹⁰Kim bir pislik işlər, yaxud öz-özünə haqsızlıq edər, sonra da Allahdan bağışlanma di­ləyərsə, Allahın çox bağışlayıcı və çox mərhəmətli olduğunu görər.

¹¹¹Kim də bir günah qazanarsa, öz əleyhinə qazanmış olar. Və Allah ən yaxşı bi­lən­, ən yaxşı qayda qoyandır.

¹¹²Kim də bir xəta və ya bir günah qazanaraq, sonra onu bir günahsızın üzərinə atar­sa, o zaman qətiliklə bir iftira və açıq-aşkar bir günah yüklənmiş olar.

(92/4, Nisa/108–112)

Nəcm: 558

¹¹³Və əgər sənin üzərində Allahın ərməğanları və mərhəməti olmasaydı, qətiliklə on­lardan bir ağılsız, beyinsiz hissə səni azdırmağa çalışmışdı. Halbuki, onlar öz­lə­rin­dən başqasını azdır­maz­lar və sənə heç bir zərər verə bilməzlər. Allah sənə Kitabı və haqsızlıq, pozğunçuluq və qarışıqlığı əngəlləmək üçün qoyulmuş qanun, düstur və qaydaları endirmiş və sənə bilmədiyin şeyləri öyrətmişdir. Allahın sənin üzərin­də­ki ərməğanı çox böyükdür.

(92/4, Nisa/113)

Nəcm: 559

¹¹⁴Bir sədəqəni, yaxud adət-ənənəyə uyğun/hər kəs tərəfindən müsbət qəbul edilən şeyləri və yaxud da insanların arasını düzəltməyi əmr edən kəslərin etdiyi istisna olmaqla, onların pıçıldaşmalarından ço­xunda xeyir deyə bir şey yoxdur. Kim bunları Allahın rızasını güdərək edərsə, Biz yaxında ona çox böyük bir mükafat verəcəyik.

¹¹⁵Və kim, özünə doğru yol açıq-aşkar ortaya çıxdıqdan sonra, Elçiyə qarşı çıxar və möminlərin yolundan başqasını izləyərsə, Biz onu döndüyü şeyə döndərərik və onu cəhənnəmə daxil edərik. O da nə pis bir gediş yeridir!

¹¹⁶Heç şübhəsiz ki, Allah Özünə ortaq qəbul edənləri bağışlamaz. Bundan aşağıda qalanları isə… Onlardan dilədiyini bağışlayar. Kim Allaha ortaq qəbul edərsə, əlbəttə, o uzaq bir pozğunluqla azmışdır.

¹¹⁷Onlar Allahın yaratdıqlarından, yalnız və yalnız dişi bütlərə yalvarırlar. Və onlar ancaq inadkar şeytana yalvarırlar.

^118,119Allah İblisi kənarlaşdırdı. Və İblis: “Əlbəttə, Sənin qullarından müəyyən bir pay alacağam, onları qətiliklə azdıracağam, onları boş sayıqlamalara düçar edəcəyəm və on­­lara əmr edəcəyəm ki, ətindən və südündən yararlanılan heyvanların qulaqlarını yara­caqlar, həmçinin onlara əmr edəcəyəm, onlar da Allahın yaratdığını/ölçüləndirdiyini po­­zacaqlar”[12] – dedi. Və hər kim Allahın yaratdıqlarından şeytanı yol göstərən, qo­ru­yan yaxın qəbul edərsə, o zaman şübhəsiz ki, o, açıq-aşkar bir ziyanla ziyana uğ­ra­yar.

¹²⁰İblis onlara vəd verər və onları sayıqlamalara düçar edər. Halbuki şeytan onlara aldat­maq­dan başqa bir şey vəd etməz.

¹²¹Bax budur, bunların varacaqları yer cəhənnəmdir. Onlar oradan qaçacaq bir yer də tapa bilməzlər.

¹²²Və iman edən və düzəltmək yönündə işlər edənlər… Biz onları Allahın gerçək bir vədi olaraq, içində sonsuz qalanlar olmaqla, altlarından çaylar axan cənnətlərə daxil edəcəyik. Allahdan daha doğru sözlü kim ola bilər?!

¹²³Bu iş sizin sayıqlamalarınızla və Kitab Əhlinin sayıqlamaları ilə deyildir. Kim pislik edərsə, onunla cəzalandırılır. Və o, özü üçün Allahın yaratdıqlarından bir yol göstərən, qoruyan yaxın və yaxşı bir köməkçi tapa bilməz.

¹²⁴Və kişi və ya qadın… Kim mömin olaraq düzəltmək yönündə işlər edərsə, artıq bax budur, onlar cənnətə girərlər. Və xurma çəyirdəyinin üstündəki çuxur qədər haqsızlığa uğradıl­maz­lar.

¹²⁵Və din baxımından yaxşılaşdıran/gözəlləşdirən biri olaraq, özünü Allah üçün İslam­laşdı­randan və Hənif/qədim inanclarından dönən biri olaraq, İbrahimin dininə tabe olandan daha yaxşı/gözəl kim ola bilər? Və Allah İbrahimi, sonradan gələn nəsillərə “cığır açan/iz buraxan/imam – başçı” qəbul etdi.

¹²⁶Və göylərdə və yer üzündə nə varsa, Allahındır. Və Allah hər şeyi yaxşı-yaxşı əhatə edəndir.

(92/4, Nisa/114–126)

Nəcm: 560

¹²⁷Səndən o qadınlar [öhdəsində yetimlər olan qadınlar] haqqında fətva istəyirlər. De ki: “Onlar haqqında fətvanı Allah və “özlərinə fərz qılınmış olanı vermədiyiniz və özlərini nikahlamağa rəğbət etmədiyiniz qadınların yetimləri haqqındakı, əzmək niyyətində olduğunuz uşaqlar və yetimlər üçün haqqaniyyəti təmin etməyiniz haqqında Kitabda/Quranda sizə oxunanlar” verir. Və nə xeyir iş edərsinizsə, bilin ki, şübhəsiz, Allah onu ən yaxşı biləndir.

(92/4, Nisa/127)

Nəcm: 561

¹³¹Göylərdə və yer üzündə nə varsa, Allahındır. And olsun ki, Biz sizdən öncə özlərinə Kitab verilən kimsələrə və sizə Allahın qoruması altına girməyinizi öhdəlik olaraq çatdırdıq. Əgər küfr edərsinizsə/inanmazsınızsa, bilin ki, göylərdə və yer üzündə nə varsa, Allahındır. Allah heç bir şeyə möhtac olmayandır, hər cür tərifə artıqlaması ilə layiq olandır.

¹³²Göylərdə və yer üzündə nə varsa, Allahındır. “Bütün varlıqları müəyyən bir proqrama görə nizamlayan və bu proqramı qoruyaraq, dəstəkləyərək həyata keçirən” olaraq da Allah yetər.

¹³³Ey insanlar! Əgər Allah istəyərsə, sizi yox edər, yerinizə başqalarını gətirər. Və Allah  buna qadirdir.

¹³⁴Kim dünya savabını istəyirdisə, bilsin ki, dünya və axirət savabı yalnız və yalnız Allah qatındadır. Və Allah çox yaxşı eşidən və çox yaxşı görəndir.

(92/4, Nisa/131–134)

Nəcm: 562

¹³⁵Ey iman edənlər! Özünüz, ana-atanız və yaxın əqrabanız əleyhinə də olsa, Allah üçün şahidlik edənlər olaraq, haqqaniyyətin fəaliyyətini bütünlüklə təmin edənlər/qoruyanlar olun. İstər zəngin olsun, istər yoxsul olsun, bilin ki, Allah ikisinə də daha yaxındır. Artıq ədaləti yerinə yetirə bilmək üçün boş – dünyəvi arzunuza uymayın. Əgər əyib, bükərsinizsə və ya geri çəkilərsinizsə, bilin ki, şübhəsiz, Allah etdiklərinizdən xəbərdardır.

¹³⁶Ey iman edənlər! Allaha, Elçisinə, Elçisinə endirdiyi Kitaba və daha öncə endirdiyi kitaba aid gizli, örtülü, narahatlıq, qorxu verəcək bir şey buraxmayın. Və kim Allahı, mələklərini, kitablarını, elçilərini və son günü örtərsə, tam açıqlamazsa, qətiliklə o çox uzaq bir azğınlığa düçar olmuşdur.

(92/4, Nisa/135–136)

Nəcm: 563

¹³⁷Şübhəsiz, iman edib, sonra küfr edən/bilərək rədd edən/inanmayan, sonra iman edib təkrar küfr edən/bilərək rədd edən/inanmayan, sonra da Allahın tanrılığını və rəbbliyini bilərək rədd etməklərini artırmış olan bu kimsələr… Allah onları bağışlayacaq və onları bir yola bələdçiləyəcək deyildir!

^138,139Möminlərdən aşağı səviyyədə olan, kafirləri rəhbər və dost tutan münafiqlərə müjdə ver ki, onlar üçün çox ağrılı bir əzab vardır! Onların yanında şan və şərəfmi axtarırlar? Halbuki şan və şərəf tamamilə Allahındır.

(92/4, Nisa/137–139)

Nəcm: 564

^140,141Və Allah sizə Quranda: “Allahın ayələrinin bilərək rədd edildiyini və onlarla lağ edildiyini eşitdiyiniz zaman, başqa bir mövzuya keçmədikcə, onlarla bərabər oturmayın. Əks halda siz də onlar kimi olarsınız” – deyə endirdi. Şübhəsiz ki, Allah sizi müşahidə edən kimsələrin/münafiqlərin və kafirlərin hamısını cəhənnəmdə toplayandır. Artıq Allah tərəfindən sizə bir zəfər olarsa, onlar: “Biz sizinlə bərabər deyildikmi?” – deyərlər. Ka­firlər üçün bir pay olunca da: “Si­zə üstünlük təmin etmədikmi, sizi möminlərdən qorumadıqmı?” – deyərlər. Artıq Allah, qiyamət günündə aranızda hökmünü verəcəkdir. Allah qətiyyən möminlərin əleyhinə ka­firlərə bir yol verməyə­cək­dir.

^142,143Şübhəsiz ki, münafiqlər Allahı aldatmağa çalışırlar. Halbuki O, onların aldadıcısıdır. Və onlar salaata qalxdıqları/cəmiyyət içinə çıxdıqları zaman ikisi arasında gedib-gələn qərarsızlar olaraq, tənbəl-tənbəl qalxarlar, nə möminlərlə, nə də kafirlərlə olmazlar, insanlara göstəriş olsun deyə, onlar kimi edərlər. Və Allahı, ancaq çox az olaraq anarlar. Və Allah kimi azdırarsa, sən artıq ona bir yol tapa bilməzsən.

(92/4, Nisa/140–143)

Nəcm: 565

¹⁴⁴Ey iman edənlər! Özünüzdən səviyyəcə aşağı olan kafirləri yol göstərən, qoruyan yaxınlar etməyin/idarəçi etməyin. Öz əleyhinizdə Allaha açıq-aşkar bir dəlilmi vermək istəyirsiniz?

^145,146Şübhəsiz ki, münafiqlər atəşin ən aşağı təbəqəsindədirlər. Sən də onlara bir kömək edən tapa bilməzsən. Lakin ­tövbə edənlər, düzəldənlər, Allaha sıx-sıx sarılanlar və dinlərini Allah üçün arıdan kimsələr istisna olmaqla… Artıq bunlar, möminlərlə birlikdədirlər və Allah möminlərə böyük bir mükafat verəcəkdir.

¹⁴⁷Əgər özünüzə verilən nemətlərin qarşılığını ödədinizsə və iman etmisinizsə Allah sizə əzabı niyə edəcək? Allah edilənlərin qarşılığını verən və ən yaxşı biləndir.

(92/4, Nisa/144–147)

Nəcm: 566

¹⁴⁸Allah haqsızlığa uğrayanlardan başqa, pis sözün açıq şəkildə söylənməsini sevməz. Və Allah ən yaxşı eşidən, ən yaxşı biləndir.

¹⁴⁹Əgər bir xeyiri açıqlayar, yaxud onu gizlədərsinizsə, yaxud da bir pisliyi əfv edərsinizsə, bilin, şübhəsiz ki, Allah çox bağışlayan, ən yaxşı güc yetirəndir.

^150,151Allaha və elçilərinə inanmayaraq küfr edən, “Biz bir qisminə inanırıq, bir qisminə inanmırıq” – deyərək, Allah və Elçisinin arasının ayırmasıni istəyən və beləliklə, imanla küfr arasında bir yol tutmağa çalışan kimsələr… Bax budur, onlar kafirlərin məhz özləridir. Və Biz kafirlərə alçaldıcı bir əzab hazırlamışıq.

¹⁵²Allaha və elçilərinə inananlar və onlar arasında fərq qoymayan kimsələr… Bax budur, onlar Allahın çox yaxında mükafatlarını verəcəyi kimsələrdir. Və Allah, çox bağışlayan, çox mərhəmət edəndir.

(92/4, Nisa/148–152)

Nəcm: 567

¹⁵³Kitab Əhli səndən göydən onlara bir kitab endirməyini istəyirlər. Və əlbəttə, onlar Musadan bundan daha böyüyünü istəmişdilər və: “Allahı bizə açıqca göstər” – demişdilər. Sonra da haqsızlıq etdiklərinə görə, onları ildırım vurdu. Sonra da özlərinə açıq dəlillər gəldiyi halda, qızılı tanrı qəbul etmişdilər. Sonra Biz onları bundan dolayı da əfv etdik. Və Biz Musaya açıq-aşkar bir dəlil verdik.

^154–158Və söz vermələri ilə birlikdə üstünlərini/ən dəyərlilərini/Musanı Tura yüksəltdik.[13] Və onlara: “O qapıdan boyun əyib, təslimiyyət göstərərək girin” – dedik. Yenə onlara: “Təfəkkür/qulluq günündə hədləri aşmayın” – dedik. Sonra da onların öz sözlərini pozduqlarına, Allahın ayələrinə inanmadıqlarına, peyğəmbərləri haqsız yerə öldürdüklərinə və: “Qəlblərimiz örtülüdür/sünnətsizdir” – deməklərinə… Əksinə Allah küfr etdiklərinə görə qəlblərinə damğa vurmuşdur. Onların azı xaric olmaqla inanmazlar və Allahın tanrılığına və rəbbliyinə inanmadıqlarına və Məryəmin əleyhində böyük böhtanlar söylədiklərinə… “Biz Allahın Rəsulu Məryəm oğlu Məsih İsanı həqiqətən öldürdük” – dediklərinə görə onlardan sağlam bir söz aldıq. Halbuki onu öldürmədilər və onu asmadılar. Amma onlar üçün İsa bənzədildi. Həqiqətən Onun haqqında anlaşılmazlığa düşənlərin kifayət qədər biliyi yoxdur. Onların zənnə uymaqdan başqa, bununla əlaqədar heç bir bilikləri yoxdur. Onu qətiyyən öldürmədilər. Əksinə, Allah onu, Özünə yüksəltdi/dərəcəsini artırdı. Və Allah ən üstün, ən güclü, ən şərəfli, məğlub edilməsi mümkün olmayan/mütləq qalib olan, ən yaxşı qayda qoyan, pozulmağı yaxşı əngəlləyən/sağlamlaşdırandır.

(92/4, Nisa/153–158)

Nəcm: 568

^160,161Sonra da yəhudiləşən insanların haqsız davranışları… Bir çox insanları Allah yolundan ayırdıqlarına, qadağan olunduqları halda riba aldıqlarına [əmək­siz, xidmətsiz, risksiz qazanc əldə etdiklərinə] və insanların mallarını haqsız yerə yediklərinə görə onlara halal qılınmış təmiz şeyləri haram qıldıq. Və Yə­hu­di­ləşənlərdən kafirlərə can yandıran bir əzab hazırladıq.

¹⁶²Lakin, bu Yəhudiləşənlərdən dərin bilik sahibi olanlar və iman edənlər sənə endirilənə və səndən öncə endirilənlərə iman edərlər. Onlar salaatı iqamə edən, vergini ödəyən, Allaha və axirət gününə iman edənlərdir. Bax budur, onlar Bizim böyük bir mükafat verəcəyimiz insanlardır.

(92/4, Nisa/160–162)

Nəcm: 569

^163–165Şübhəsiz ki, Biz Nuha və ondan sonrakı peyğəmbərlərə vəhy etdiyimiz kimi, sənə də vəhy etdik. İbrahimə, İsmayıla, İshaqa, Yəquba, nəvələrinə, İsaya, Eyyuba, Yu­nusa, Haruna və Süleymana, daha öncə özlərini sənə anlatdığımız və anlatmadığımız elçilərə… Elçilərdən sonra insanların Allahın əleyhinə bir də­lil­ləri ol­masın deyə, Biz onlara müjdəçilər və xəbərdar edənlər olaraq vəhy etmişdik. Davu­da da Zə­bu­ru verdik. Və Allah, Musaya söz söylədikcə söylədi/onu yaraladıqca yaraladı, çox sıxıntı çəkdirdi. Və Allah ən üstün, ən güclü, ən şərəfli, məğlub edilməsi müm­kün olmayan/mütləq qalib olan, ən yaxşı qayda qoyan, pozulmağı yaxşı əngəl­lə­yən/sağ­lamlaşdırandır.

¹⁶⁶Lakin Allah sənə endirdiyinə… Ki, onu Öz biliyi ilə endirmişdir, şahidlik edər. Bütün ayələr də şahidlik edərlər. Şahid olaraq da Allah yetər.

¹⁵⁹And olsun ki, Kitab Əhlindən ölmədən öncə sənə endirilənə/Qurana inanmayacaq kim­sə yoxdur. Sənə endirilən/Quran Qiyamət günü onların əleyhinə yaxşı bir şahid olacaqdır.[14]

(92/4, Nisa/163–166, 159)

Nəcm: 570

¹⁶⁷Şübhəsiz, küfr etmiş, Allah yolundan ayıran bu insanlar qətiliklə, uzaq bir zəlalətə uğramışlar.

^168,169Şübhəsiz, bu küfr edən, şərik qoşmaqla səhv/öz zərərlərinə iş edən …. Allah onları bağışlayacaq deyildir. Onları içində təməlli və sonsuzadək qalacaqları cəhənnəm yolundan başqa bir yola da bələdçiləyəcək deyildir. Və bu, Allaha çox asandır.

(92/4, Nisa/167–169)

Nəcm: 571

¹⁷⁰Ey insanlar! Şübhəsiz ki, Elçi sizə Rəbbinizdən haqqı gətirdi. Belə isə öz xeyrinizə olaraq, haqqa inanın. Əgər inanmazsınızsa, bilin ki, göylərdə və yer üzündə olan hər şey Allahındır. Allah ən yaxşı bilən, ən yaxşı qayda qoyandır.

¹⁷⁴Ey insanlar! Qətiliklə Rəbbinizdən sizə açıq-aşkar bir dəlil gəldi. Və Biz sizə apaçıq/açıqlayan bir işıq endirdik.

¹⁷⁵Artıq Allaha inanan və açıq-aşkar işığa bərk-bərk sarılanlar… Allah onları Özündən bir mərhəmətə və artıqlaması ilə bir ərməğan olaraq, bol nemətə çatdıracaq və ən doğru yol olaraq Özünə bələdçiləyəcəkdir.[15]

(92/4, Nisa/170, 174–175)

Nəcm: 572

¹⁷¹Ey Kitab Əhli! Dininizdə ifrata varmayın. Və Allah haqqında doğrudan başqa bir şey söyləməyin. Məryəm oğlu İsa Məsih, sadəcə Allahın elçisi və Məryəmə “ilka” etdiyi/çatdırdığı kəlməsi və Özündən bir ruhdur, vəhy vasitəçiliyi ilə doğulmuş biridir. Ar­tıq Allaha və elçilərinə inanın. Və: “Üçdür” – deməyin! Son verin! Belə sizin üçün da­ha yaxşı olar. Allah ancaq bir tək ilahdır. O, Özü üçün bir övlad olmasından arın­mışdır. Göylərdə və yer üzündə olan hər şey yalnız və yalnız Onundur. “Bütün var­lıqları müəyyən bir proqrama görə nizamlayan və bu proqramı qoruyaraq, dəs­tək­ləyərək həyata keçirən” olaraq Allah yetər.

¹⁷²Məsih və yaxınlaşdırılmış mələklər [İsaya inananların İsaya kömək etdiyinə inandıqları güclər] Allahın bir qulu olmaqdan qətiyyən çəkinməzlər. Və kim Ona qulluq etməkdən çəkinər və yekəxanalıq edərsə, bilsin ki, O, onların hamısını yaxında ^{Zilzal 1–3}yer üzü öz sarsıntısıyla sarsıldığı, yer üzü ağırlıqlarını çıxardığı və insanın: “Bu yer üzünə nə olur?” – dediyi zaman, ¹⁷²Özünə toplayar. ^{Zilzal 4–6}Bax budur, o gün yer üzü, şübhəsiz ki, Rəbbinin özünə vəhy etdiyinə görə, bütün xəbərlərini bir-bir söyləyər. O gün insanlar, əməlləri göstərilsin/əməllərini görsünlər deyə dəstə-dəstə ortaya çıxacaqlar.

^{Zilzal 7,8}Artıq hər kim zərrə qədər bir xeyir işləyərsə, onu görəcək, hər kim də zərrə qədər bir şər işləyərsə, onu görəcəkdir.

¹⁷³Artıq inanan və düzəltmək yönündə işlər edənlər… Allah onların mükafat­la­rını tam verəcək və ərməğanlarından onlara artıqlıqlar da bağışlayacaqdır. Qul­luq­dan çəkinib yekəxanalıq edənlərə isə… Onlara çox acıqlı bir əzabla əzab edə­cək­dir. Onlar özləri üçün Allahın yaratdıqlarından bir qoruyucu, yol göstərici yaxın və bir yaxşı köməkçi tapa bilməzlər.[16]

(92/4, Nisa/171–172+(93/99, Zilzal/1–8;),173)

 

[1]Ayələrdə keçən “ma mələkət eymanühüm [sözləşmələrinin sahib olduqları]” ifadəsi, başlıca olaraq “cariyələr” olaraq anlaşılaraq bu günümüzədək gəlmişdir. Cariyələrlə əlaqədar say həddi olmadığı kimi, onlarla nikah da lazım gəlmədiyi anlayışı hakim olmuşdur. O halda ma mələket eymanühüm [sözləşmələrinin sahib olduqları] ifadəsiylə kimlərin qəsd  edildiyinin təhlil edilməsi vacibdir. İslam gəldiyində, dünyanın hər tərəfində olduğu kimi, Ərəbistan coğrafyasında da köləlik müəssisəsi mövcud olub, satın alma, miras qalma, qaçırma, hərb əsirlərinin kölələşdirilməsi kimi yollarla davam edirdi. İslam, qaynar döyüşdən başqa yollarla əsir almağı və döyüşdə alınan əsirlərin kölələşdirilməsini qadağan etdi (Ənfal/62 və Muhəmməd/4) və beləliklə də, köləlik müəssisəsini tədricən, tamamilə qadağan etdi. XIX yüzildə İngiltərə başda olmaqla digər dövlətlər də köləliyi qadağan edərək bu müəssisəni ortadan qaldırdılar. Təəssüf ki, sözdə bir İslam dövləti olan Osmanlı Dövləti, zənci kölə ticarətini 1857–də, ağ kölə ticarətini isə ancaq 1909–da qadağan etmişdir. Geniş açıqlama üçün Bxn. Təbyinül–Quran; c. 2, s. 167.

Köləlik müəssisəsinin davam etdiyi müddətdə, yerli və beynəlxalq adətlərə uyğun olaraq, qadın və kişi kölələr müəyyən edilmiş şərtlər, sözləşmələr çərçivəsində qoruyucu ailələrin himayələrinə verilirdilər. Bu hami ailələr onların iş-gücündən yararlanır və onları himayə edərdilər. Kölələr din və vicdan müstəqilliyinə sahib olmalarına baxmayaraq, iqtisadi və siyasi baxımdan müstəqil deyildilər. Miras və qəsb yoluyla kölə etmə halı ortadan qalxdıqdan sonra hərb əsirlərindən dəyişməyə tabe tutulmayan, fidyə verilməyən və ailəsindən himayə edəcək kimsəsi tapılmayan xanımlar yenə müəyən edilmiş qaydalar daxilində, birilərinin himayəsinə verilirdi. Bəzən də köləliyin qalxmadığı qonşu bir ölkəyə hədiyyə olaraq, kölələr göndərilirdi.

Bölmədəki “ma mələkət eymanühüm [sözləşmələrinin sahib olduqları]” ilə, “bu şərtlər çərçivəsində himayə altında olan qadınlar” qəsd  edilmişdir. Bunlarla cinsi əlaqəyə girə bilmək üçün mütləq yaxınlarından izin alınması və adətə görə, mehirlərini verməklə  nikahlanmaları şərtdır (Nisa/24). İslam, nikahsız cinsi əlaqəni təşviq etməz, nikahsız könüllü əlaqəni zina, nikahsız və könülsüz əlaqəni isə təcavüz sayar.

Ayədə bu qadınlar ona görə “və ya” ifadəsiylə ikinci bir qrup sayılır ki, onların keçmişlərində yşadıqları həyatları bilinmir. Onlar, o günün adətində olan mehir nöqteyi-nəzərindən əsl həmşəhəriləriylə bərabər deyillər. Nikahın təməli eyni olmasına rəğmən, incəliklərdə fərqlilıkdən söhbət gedir. Bu cür xanımlara konkret nümunə olaraq bu adlar verilə bilir: Peyğəmbərimizin arvadlarından “Safiyə” bir döyüş əsiridir, Mariyə də ona hədiyyədir. Peyğəmbərimiz hər ikisi ilə də nikahlanmışdır. Həmçinin, bu iki qadın Quranda [Təhrim və Əhzab surələrində] Rəsulullahın “xanımları” olaraq xarakterizə edilmişdir.

Bu gün köləlik müəssisəsi qaldırılmış, adətlərin yerini yerli və beynəlxalq hüquq tutmuşdur. Bu gün bu qavramın, toplama kamplarındakı, sığınma evlərindəki və əsirgəmə qurumlarındakı qadınlar olaraq ələ alınması uyğundur.

[2]Qurana görə mehir–qadının “dolanışıq sigortası”dır. Bu qayda qadın zəif olduğuna görə deyil, onun sosial və mədəni yöndən əhəmiyyətli olduğuna görə qorunmalı olduğuna görədir. Dul qalması halında, “iddət” müddətində dolana biləcəyi bir mal, ya da pulun qadına verilməsi, onun dolanışığını təmin etmək üçün çalışmasına, yuvasından uzaqlaşıb, sıxıntılara qatlanmasına ehtiyac olmayacaqdır. Beləliklə, qadın taciz, təcavüz və düşkünlüyə uğramaq riskindən uzaq olacaqdır. Qısacası, Allah qadını qürurlandırmaq, qorumaq və ədalətsizliyə uğramağına mane olmaq üçün ona mehir verilməsini əmr etmişdir. Mövzunun təfərrüatları üçün Bxn. Təbyin.

[3]Bu bölməni, texniki səbəblər və məna uyğunluğuna görə, Rəsmi Düzülüşdən fərqli tərtib etdik. Ətraflı açıqlamalar üçün Bxn. Təbyin.

[4]Bxn. 1-ci qeyd.

[5]Bxn. 2-ci qeyd.

[6]Bu bölməni, texniki səbəblər və məna uyğunluğuna görə, Rəsmi Tərcümədən fərqli tərtib etdik. Ətraflı açıqlama üçün Bxn. Təbyin.

[7]Bxn. 1-ci qeyd.

[8]Cünub sözü, “uzaq olan/qopuq” mənasına gəlir. Nisa/43 və Maidə 6 ayələri işığında dəyərləndirildiyində, bu sözün, “şəhvətin qabarmasına, nəfsin oyanmasına görə həyatdan qopuq olan, tarazlığını itirmiş, sağlam düşüncəli davrana bilməyən” demək olduğu anlaşılır. Aydındır ki, bu haldakı insan – həyatdan, dünyadan qopuq olur, sağlam düşüncəsini itirir. Buradan anlaşılan odur ki, cünubluq – məninin gəlməsi ilə yuyunma arasındakı hal deyil, şəhvətin qabarması ilə məninin enməsi arasındakı gərgin haldır.

[9]Yəhudilərdən təfəkkür gününə görə imtahana çəkilən cəmiyyət. Onlar haqqında Əraf surəsində bəhs edilmişdir.

[10]Tağut – “azğın, pozğun, pislik və pozğunluq öndəri, qaba, şeytan, büt, bütxana, kahin, sehrbaz, Allahın hökmlərindən üz döndərən insan və quruluş” mənalarına gəlir.

[11]Bxn. 10-cu qeyd.

[12]Bu ifadə əsasən “heyvanları burmaq, insanları xədim etmək” və s. şəklində anlaşılmışdır. Amma burada, haqqında söhbət gedən pozmağın, “varlıqların genləriylə oynamaq, insanların yararlanması üçün yaradılmış ay, günəş, daş, torpaq və s. kimi varlıqları müqəddəsləşdirmək, tanrılaşdırmaq, belinə minilməsi, ətlərinin yeyilməsi üçün yaradılan heyvanları haramlaşdırmaq, Bahirə, Saibə, Vasilə və Ham kimi heyvanları müqəddəsləşdirmək, halal cinsi hədlərdən kənara çıxaraq homoseksuallıq və lezbiyanlıq etmək, səbəbsiz yerə hitan/sünnət etmək, qısacası təbiəti, təbiətdəki tarazlığı pozmaq” şəklində geniş mənada anlaşılması daha uyğun olur.

[13]Buradakı hadisələr, Əraf/138–155 və Ta–Ha/80–98–də (120 saylı nəcmdə) haqqında söhbət gedən hadisələrdir. Ayənin orijinalındakı “fevq” sözü, həm “alt” sözünün əksi olan “üst” ədatıdır, həm də şərəf və fəzilət sarıdan başqasından üstün olmaq mənasındakı faqe felinin məsdəridir. Həmçinin “fevq” sözü, əsasən mənəvi üstünlüyü ifadə etmək üçün istifadə edilir. Bxn. Rəsmi Tərcümə, Zühruf/32, Bəqərə/212, Al–i İmran/55, Ənam/18 və Əraf/127. Burada İsrailoğulları alt, Musa isə üstdür.

[14]Bu bölməni, texniki səbəblər və məna uyğunluğuna görə, Rəsmi Tərcümədən fərqli tərtib etdik. Ətraflı açıqlama üçün Bxn. Təbyin.

[15]Bu bölməni, texniki səbəblər və məna uyğunluğuna görə, Rəsmi Tərcümədən fərqli tərtib etdik. Ətraflı açıqlama üçün Bxn. Təbyin.

[16] Bu bölmənin ayələrini, texniki səbəblər və məna uyğunluğuna görə, Rəsmi Tərcümədən fərqli tərtib etdik. Həmçinin Rəsmi Düzülüşdəki Zilzal surəsini də, 172–ci ayənin hal zərfi olaraq verdik. Ətraflı açıqlama üçün Bxn. Təbyin.