MƏKKƏ DÖVRÜ
Nəcm: 18
1Günəş qatlanıb burulduğunda, 2ulduzlar bulandığında, 3dağlar yeridildiyində, 4mənfəətlər və ən yaxşı gəlir mənbələri[1] yararsız olduqda, 5canlılar yaradılış xüsusiyyətlərini itirdiklərində[2], 6dənizlər qaynadıldığında, 7insanlar inanc və əməllərinə görə qruplandığında[3], 8,9inim-inim inlədilənlərdən[4]: “Hansı günahına görə öldürüldüyü/həyatı məhv edildiyi?” – soruşulduğunda, 10əməl dəftərləri açılıb yayınlandığında, 11göy sıyrılıb açıldığında, 12cəhənnəm qızışdırıldığında 13,14və cənnət yaxınlaşdırıldığında hər kəs nə hazırladığını anlar.
(7/81, Təkvir/1–14)
Nəcm: 19
15–21Quranı dinləməmək üçün gizlənənlərin, qaçanların vəziyyətini, gerçəyi ört-basdır etməyin/cəhalətin gedişini, aydınlığın-rəşidliyin (doğru yolu tutmağın, ağıllı olmağın) gəlişini[5] sübut göstərirəm ki, şübhəsiz, bu, güclü, ərşin/ən böyük taxtın[6] sahibinin yanında çox dəyər verilən, itaət edilən, etibar edilən dəyərli bir elçi sözüdür[7]. 22Yoldaşınız dəli/gizli güclər tərəfındən dəstəklənən biri deyildir. 23And olsun ki, o, Onu açıq üfüqdə gördü. 24O kimsənin görmədiyi, eşitmədiyi, seçmədiyi, özünə verilən vəhylər barəsində xəsislik edən də deyildir. 25Bu, onun öz düşüncə gücünün məhsulu olan söz də[8] deyildir.
26Vəziyyət belə ikən, siz hara gedirsiniz? 27,28Bu, aləmlər üçün/sizdən doğru yolla getmək istəyənlər üçün öyüddən başqa bir şey deyildir. 29Aləmlərin Rəbbi olan Allah, sizin düşünməyinizi, ibrət almağınızı diləməyincə, siz diləyə bilməzsiniz.
(7/81, Təkvir/15–29)
[1]Ayənin orijinalındakı sözlərin hərfi mənası, “on aylıq gəbə dəvələr boş buraxıldığında” – şəklindədir. “On aylıq gəbə dəvə”, əkinçilik, iş yeri, mədən yeri və s. kimi o günün insanlarının mənfəətlərini və sahib olduqları ən yaxşı gəlir qaynaqlarını ifadə edir.
[2]Ayədəki orijinal ifadələrin hərfi mənası, “vəhşi heyvanlar bir araya toplandığında” şəklindədir. Burada bu ifadə ilə, qiyamətin dəhşəti qarşısında vəhşi heyvanların belə, qoyun və quzu kimi bir arada toplanacaqları, beləliklə də bunların, öz fərdi xüsusiyyətlərini itirəcəkləri bildirilir.
[3]Ayənin orijinalındakı ifadənin hərfi mənası, “nəfslər qruplaşdırıldığında” şəklindədir. Vaqiə/7–yə görə (127-ci nəcm) buradakı qruplaşdırma, “sağçılar, solçular və öncülər” şəklində insanların özləri aralarındakı qruplaşdırma, birləşdirmədir, yəni qrup-qrup toplamaqdır.
[4]Ayədəki və “izal-məvudəti süilət” ifadəsi, əsasən “diri-diri torpağa gömülən qızdan soruşulduğunda” – deyə çevrilir ki, bu da, ayənin ismarıcını daraldır. İfadənin doğru mənası, “təzyiq, əziyyət nəticəsində imkanları daralan/təhsil/təlimdən, iş imkanlarından və fürsətlərindən məhrum edilən, buna görə də sıxıntılı, səviyyəsiz bir həyat sürmək məcburiyyətində qalan, ömrü ah-vay ilə inim-inim inildəyərək keçən, qız, oğlan və yetişkin hər kəs” – deməkdir.
[5]Ayənin orijinalındakı ifadələrin “həqiqi” mənası, “İndi o özünü gizlədənlərə, o axıb-axıb yuvasına gedənlərə, yönəldiyi an gecəyə, nəfəsləndiyi an səhərə and içirəm ki…” şəklindədir. Biz məcazi mənalarını verdik.
[6]Ərş, “ən böyük, ən yüksək məqam yeri/taxt” deməkdir. Quranda 26 dəfə keçir. Bunlardan dördü Nəml surəsində Səba məlikəsinin taxtı, biri də Yusuf surəsində Yusuf peyğəmbərin taxtı olmaqla, qullar üçün keçərkən, 21 dənəsi məcazi olaraq, Allahın taxtı olaraq keçir.
Burada ərşın, məcazən Allaha sərf edilməsi, Allahın ən yüksək məqam sahibi olduğunun, Ondan üstün bir idarəçinin olmadığının bəyanıdır.
[7]Elçi sözü, “Elçinin əksiltmədən, artırmadan, özündən bir şey qatmadan müxatiblərə təbliğ etdiyi, özünü elçi göndərən məqama aid olan söz”dür.
[8]Ayənin orijinalındakı ifadə, “bu, qovulmuş şeytanın sözü deyildir” şəklindədir. Şeytan, söz mənası olaraq “haqqdan uzaq olan” deməkdir. Anlayış olaraq isə, “haqqa və ağla zidd hərəkət edən hər cür insan, güc və qurumun ortaq və xarakteristik adı”dır.
Şeytanın kimlər və ya nələr ola biləcəyi, özəllikləri və ayırd edici xüsusiyyətləri Quranda təfərrüatlı olaraq mövcuddur. Qurana görə Şeytan: a) Haram yeməyi, haqsız qazanc əldə etməyi məsləhət görən/əmr edən, b) Pislik, həyasızlıq etməyimizi və Allaha qarşı bilmədiyimiz şeyləri söyləməyimizi təlqin edən, c) Bizi yoxsulluqla qorxudan, d) Bizi əsassız, boş düşüncələrə salan, e) Allahın yaratdıqlarını dəyişdirməyi əmr edən, f) Aldatmaq üçün bizə parlaq sözlər pıçıldayan, g) Vəsvəsə verib, qızışdıran, zehin bulandıran, h) Etdiyimiz əməllərimizlə bizi, lazımsız hərəkətlərə sövq edən, i) Bizi azdıran, j) İçki/narkotik və qumarla insanlar arasına düşmənçilik və kin salmaq istəyən, k) Bizi Allahı anmaqdan və Ona qulluq etməkdən çəkindirmək istəyən insan və güclərdir.
“Qovulmuş şeytan”, “inadkar şeytan” ifadələri də Quranda “İblis” üçün işlədilir. “İblis” isə, “insanın düşünmə qabiliyyəti”dir. Quranda İblis, gözə görünməyən, insanın zehnində vəsvəsə verən, xam düşüncələr törədən, insanlara ətraflarından yanaşan, təsirlə fəaliyyətə keçən, təsirsiz sahələrdə fəaliyyət göstərə bilməyən, canlılardan sadəcə insanda olan, insana boyun əyməyən, enerjidən yaradılmış bir güc, bacarıq olaraq tanıdılır. Quranda bu bacarıq insanlaşdırılaraq, işlədilir. Geniş məlumatı “Təbyinül-Quran”dan almaq olar.
