MƏKKƏ DÖVRÜ
Nəcm: 170
1Əlif/1, Lam/30, Ra/200[1]. Bax budur, bunlar, o qaydalar ehtiva edən kitabın ayələridir.
2İnsanları xəbərdar etsin və inananlara Rəbbi nəzdində tam yəqinliklə bilin ki, “qədəmə sıdq [xoş gəlişlər, xoşbəxt yaşayışlar][2]” olduğunu müjdələsin deyə, özlərindən, yetkin bir insana vəhy etməyimiz onlara qəribəmi gəldi? Kafirlər: “Heç şübhəsiz, bu elçi/bu kitab, yəqin ki, açıq-aşkar ovsunlayıcı sözlər söyləyən bir biliklidir/gözbağlıcadır, qüdrətli bilikdir”– dedilər.
(51/10, Yunus/1–2)
Nəcm: 171
3Şübhəsiz ki, sizin Rəbbiniz göyləri və yeri altı mərhələdə yaradan, sonra ən böyük taxt üzərində hegemonluq quran[3], işləri idarə edən Allahdır. Dünyada kömək edəcək, dəstək olacaq insan ancaq Onun iznindən/biliyindən sonra kömək edə bilər. Bax budur, bu Rəbbiniz Allahdır. O halda, Ona qulluq edin! Hələ də düşünüb ibrət almazsınızmı?
4Hamınızın dönüşü sadəcə, Onadır. Allah bunu haqq olaraq vəd etmişdir. Şübhəsiz ki, O, xalqı ilk başdan yaradır, sonra iman edən və düzəltmək yönündə işlər edən insanları nəsibləri/haqları olan payları ilə qarşılıq vermək üçün geri döndərir. Bu kafirlər, küfrlərinə görə, özləri üçün qaynar sudan bir içki və acıqlı əzab olanlardır.
5O, Günəşi bir aydınlıq, Ayı bir işıq edən və illərin sayını və hesabını biləsiniz deyə, aya mənzillər nizamlayandır. Allah bunu ancaq gerçək ilə yaratmışdır. O, anlaya biləcək bir cəmiyyət üçün ayələri ətraflı olaraq açıqlayar.
6Şübhəsiz ki, gecə ilə gündüzün bir-birinin ardınca gəlməsində və Allahın göylərdə və yerdə yaratdığı şeylərdə, Allahın qoruması altına girən bir cəmiyyət üçün necə əlamətlər/nümunələr vardır.
(51/10, Yunus/3–6)
Nəcm: 172
7,8Bizə qovuşmağı ummayan, dünya həyatına razı olan, onunla qane olan bu insanlar və özləri Bizim ayələrimizə/əlamətlərimizə/nümunələrimizə laqeyd, biganə olan insanlar – bax budur, bunlar öz əlləri ilə etdikləri üzündən çatacaqları yer atəş olanlardır.
9Heç şübhəsiz, iman edən və düzəltmək yönündə işlər edən bu insanlar… İmanlarına görə, Rəbləri onlara bələdçi olur. Bol nemətli cənnətlərində onların altlarından bulaqlar axar.
10Onların oradakı duaları: Allahım! Sən hər cür əskiklikdən münəzzəhsən!”– olar. Və onların oradakı salamlaşmaları: “Salam” – dır [sağlıq, salamatlıq, xoşbəxtlikdir]! Dualarının sonu da: “Bütün təriflərin, Aləmlərin Rəbbi Allaha olması!”dır.
(51/10, Yunus/7–10)
Nəcm: 173
11Və əgər Allah insanlara onların xeyiri tələm-tələsik istədikləri kimi, pisliyi tələm-tələsik versəydi, onların, şübhəsiz ki, əcəllərini gerçəkləşdirərdi. Lakin Biz, Bizə qovuşmağı ummayanları, azğınlıqları içində çabalayanlar, çıxış yolu tapa bilməyənlər halında buraxarıq/tərk edərik.
12Və insana bir kədər üz verdiyi zaman, yanı üstə yatarkən, oturarkən, dik durarkən Bizə tam əmin olun ki, yalvarır. Ondan kədərini aradan qaldırdıqmı, sanki özünə üz verən o kədər üçün Bizə heç yalvarmırmış kimi, vecinə almadan keçib gedər. Həddi aşanlara etdikləri şeylər, bax budur, belə bəzəkli göstərilmişdir.
13Və and olsun ki, sizdən əvvəlki nəsilləri, şərik qoşaraq, küfr edərək səhv etdikləri zaman dəyişikliyə/dağıntıya uğratdıq. Və onların elçiləri açıq dəlillərlə gəlmişdilər. Onsuz da onlar inanacaq deyildilər. Bax budur, günahkarlar topluluğunu Biz belə cəzalandırarıq.
14Onlardan sonra sizin necə davranacağınıza baxmaq üçün, sizi yer üzündə onların yerinə gətirdik.
15Və ayələrimiz onlara açıqca oxunduğunda, Bizə qovuşmağı ummayanlar: “Bundan başqa bir Quran gətir, yaxud bunu dəyişdir!” – dedilər. De ki: “Onu özümün məsləhətimlə dəyişdirmərəm/mənə bu barədə heç söz ola bilməz. Mən sadəcə, mənə vəhy olunana uyuram. Rəbbimə üsyan edərəmsə, tam yəqin bilin ki, böyük günün əzabından qorxaram”.
16De ki: “Allah diləsəydi, mən Quranı sizə oxumazdım və Allah, Quranı sizə bildirməmiş olardı. Mən də Qurandan əvvəl tam yəqin bilin ki, içinizdə bir ömür qalmışdım. Hələ də ağılla hərəkət etməyəcəksinizmi?”
17Elə isə Allahın əleyhinə bir yalanı uyduran və ya Onun ayələrini/əlamətlərini/nümunələrini yalan sayandan daha səhv/öz zərərlərinə iş edən kim ola bilər? Heç şübhəsiz ki, bu günahkarlar qurtuluşa çata bilməzlər.
18Onlar Allahın yaratdığı sərvətlərdən, özlərinə nə zərər verməyən və nə də faydası olmayan şeylərə sitayiş edirlər və: “Bunlar Allah qatında bizim köməkçilərimiz/dəstəkçilərimizdir” – deyirlər. De ki: “Siz, Allaha göylərdə və yerdə Onun bilmədiyi bir şeyimi xəbər verirsiniz?” Allah onların ortaq qoşduqları şeylərin hamısından münəzzəh və çox ucadır.
19Və insanlar, sadəcə, bir tək ümmət idilər, sonra ixtilafa düşdülər və əgər Rəbbindən bir Söz[4] keçməmiş olsa idi, ixtilaf edib durduqları şeylər haqqında aralarında hökm, tam yəqinliklə bilin ki, gerçəkləşdirilmişdi.
20Və onlar: “Ona Rəbbindən bir əlamət/nümunə endirilsəydi!” – deyirlər. “Görünməyəni, eşidilməyəni, seçilməyəni, keçmişi, gələcəyi bilmək, tam əmin olun ki, Allaha aiddir. Haydı, gözləyin. Şübhəsiz, mən sizinlə birlikdə gözləyənlərdənəm” – de!
21Və insanlara toxunan bir sıxıntıdan sonra özlərinə bir mərhəmət daddırdığımız zaman, ayələrimiz/əlamətlərimiz/nümunələrimiz haqqında onların bir planı vardır. De ki: “Plan baxımından Allah daha cəlddir”. Şübhəsiz ki, elçilərimiz planladığınız şeyləri yazırlar.
(51/10, Yunus/11–21)
Nəcm: 174
22Allah sizi quruda və dənizdə yolçuluq etdirəndir. Gəmilərdə olduğunuzda gəmilər içindəkiləri şirin bir küləklə aparır. Yolçular nəşələndiklərində şiddətli bir fırtına baş verər, dalğalar hər yerdən şahə qalxar. Və onlar dövrələmə əhatə olunduqlarını anlayınca, dini Allah üçün arındıranlar olaraq, Ona yalvarırlar: “Bizi bundan qurtararsansa, heç şübhəsiz, qarşılığını ödəyənlərdən olarıq”.
23Sonra Biz onları oradan xilas etdikdə, qurtarar-qurtarmaz yer üzündə haqsız yerə azğınlıqlar edərlər. Ey insanlar, təcavüzkar davranmağınız/həddi aşmağınız bu bəsit fani həyatınızın qazancı olaraq, sırf öz zərərinizədir. Sonra dönüşünüz sadəcə Bizədir. Sonra Biz etmiş olduqlarınızı sizə xəbər verəcəyik.
(51/10, Yunus/22, 23)
Nəcm: 175
24Dünya həyatının misalı Bizim göydən endirdiyimiz su kimidir. Göydən endirdiyimiz su ilə insanların və heyvanların yediyi bitkilər bir-birinə qarışmışdır. Sonunda yer üzü bəzəklərini taxıb bəzəndiyi, sahibləri də özlərinin ona gücləri çatanlar olduqlarına inandıqları bir anda, bəzən gecə vaxtı, bəzən də gündüz vaxtı, ona əmrimiz gəlmişdir və anidən, sanki dünən orada heç bir şənlik yox imiş kimi, onu lap kökündən biçmişdir. Biz ayələrimizi düşünəcək olan bir cəmiyyət üçün bax budur, belə ətraflı açıqlayırıq.
25Və Allah salamat [salamatlıq, təhlükəsizlik, xoşbəxtlik] yurduna çağırır və O dilədiyi/diləyən kimsəyə bələdçi olur.
26Gözəllik edənlər üçün daha gözəli və artığı vardır. Üzlərinə qara bulaşmaz, alçaqlıq, alçalma da. Bax budur, bunlar cənnət əhlidirlər. Onlar orada sonsuz olaraq qalıcıdırlar.
27Pislik qazanmış olan insanlar üçün də pisliyin cəzası bir bənzəri ilədir. Və onları bir alçaqlıq bürüyər. Onları Allahdan qoruyan heç bir qoruyucu yoxdur. Sanki onların üzləri, qaranlıq gecələrdən bir parçaya bürünmüş kimidir. Bax budur, onlar atəşin əhlidirlər. Onlar orada sonsuzadək qalacaqlar.
28,29Və hamısını toplayacağımız, sonra da o ortaq qoşanlara: “Yerlərinizə! Siz və ortaqlarınız!” – deyəcəyimiz gün, artıq tam yəqinliklə bilin ki, aralarını yaxşıca açacağıq və onların ortaqları: “Siz sadəcə bizə sitayiş etmirdiniz ki! İndi bizim aramızda və sizin aranızda şahid olaraq Allah yetər. Biz sizin qulluğunuzdan tam yəqinliklə bilin ki, xəbərsiz idik/laqeyd idik” – deyəcəklər.
30Onlar, bax budur, burada – o zaman hər kəs nə göndərdisə, onun imtahanını verəcək. Və tam yəqinliklə bilin ki, gerçək mövlaları olan Allaha döndəriləcəklər. İftira edib uydurduqları şeylər də, tam yəqinliklə bilin ki, onlardan uzaqlaşıb yox olacaq.
31,32De ki: “Sizi göydən və yer üzündən kim ruziləndirir? Ya da qulaqlara və gözlərə kim sahib olur, bunların sahibi kimdir? Və ölüdən dirini, diridən ölünü kim çıxarır? Və işləri kim düzənləyir?” Dərhal: “Allah” – deyəcəklər. O zaman de ki: “O halda, hələ də Allahın qoruması altına girməyəcəksinizmi? Elə isə bax budur, O, sizin gerçək Rəbbiniz Allahdır. Artıq, həqiqətdən sonra pozğunluqdan başqa nə ola bilər! O halda necə də çevrilirsiniz?”
33Haqq yoldan çıxan insanlara Rəbbinin sözü[5] gerçəkləşmişdir! Şübhəsiz ki, onlar imana gəlməzlər.
34De ki: “Ortaqlarınızdan, əvvəl yaradıb, sonra da onu çevirib, yenidən ilkin vəziyyətinə çevirəcək/dirildəcək kimdir?” De ki: “Allah əvvəl yaradar, sonra da onu ilkin vəziyyətinə çevirər. O halda necə döndərilirsiniz?”
35De ki: “Ortaqlarınızdan doğru yolu göstərəcək olan kimdir?” De ki: “Allah haqq olan, doğru yola bələdçilik edər. O halda kim doğru yola bələdçi olur? O halda doğru yola bələdçi olanmı özünə uyulmaya daha layiqdir, yoxsa özünə yol göstərilməyincə, onu tapa bilməyənmi? O halda sizə nə olur? Necə hökm edirsiniz?”
36Və onların çoxu, ancaq bir zənnə uyarlar. Şübhəsiz ki, zənn “haqq”dan heç bir şey qazandırmaz. Şübhəsiz ki, Allah onların etdiklərini çox yaxşı bilir.
(51/10, Yunus/24–36)
Nəcm: 176
37Və bu Quran Allahın yaratdıqları tərəfındən uydurulan deyildir. Lakin sadəcə, içində olan movzuların doğrulanması və Tövratın ətraflı olaraq açıqlanmasıdır. Onda şübhə ediləcək heç bir şey yoxdur. Aləmlərin Rəbbindəndir.
38Yaxud: “Onu özü uydurdu” – deyirlər. De ki: “Elə isə, siz bənzəri ola biləcək bir surə meydana gətirin, Allahın yaratdığı sərvətlərdən dəvət edə biləcəklərinizi də çağırın. Əgər doğru insanlarsınızsa”.
39Tam əksinə, onlar elmini qavraya bilmədikləri və ilk olaraq ortaya çıxması özlərinə hələ gəlməmiş olan bir şeyi yalan saydılar. Bunlardan əvvəlki insanlar da belə yalan saymışdılar. Budur bax, şərik qoşaraq səhv/öz zərərlərinə iş edənlərin aqibəti necə olmuşdur.
40Onlardan Qurana inananlar da olacaq, inanmayanlar da. Və sənin Rəbbin qarışıqlıq salanları ən yaxşı biləndir.
41Və əgər səni yalan saydılarsa, dərhal de ki: “Mənim əməlim mənə, sizin əməliniz də sizə aiddir. Mənim etdiklərimdən siz uzaqsınız, mən də sizin etdiklərinizdən uzağam”.
42Və onlardan sənə qulaq asan insanlar vardır. Onlar ağıllarını işlətməzlərkən, karlara sənmi dinlədəcəksən?
43Onlardan sənə baxanlar da var. Lakin sən korlara, onlar görməyənlər olsalar belə, sənmi bələdçi olacaqsan?
44Şübhəsiz ki, Allah insanlara heç bir şəkildə və heç bir yolla haqsızlıq etməz. Lakin insanlar, özləri özlərinə səhvlər/öz zərərlərinə işlər edərək, haqsızlıq edirlər.
45Və insanlar Allahın onları toplayacağı gündə, sanki onlar sadəcə gündüzdən bir saat qalmışlar kimi, aralarında danışarlar. Allaha qovuşmağı yalan sayanlar, bələdçilənən doğru yoldan gedənlər olmadıqlarına görə, tam yəqinliklə bilin ki, ziyana uğramışlardır.
46Və Biz onlara vəd etdiyimizin bir qismini sənə göstərsək də, yaxud səni vəfat etdirsək/keçmişdə etdiklərini, etməli olduğun halda etmədiklərini bir-bir xatırlatsaq da, sonunda onların dönüşü yalnız və yalnız Bizə olacaq. Sonra Allah onların nə edəcəklərınə şahiddir.
47Və hər başçılı cəmiyyət üçün elçi olacaqdır. O elçiləri gəldiyində də aralarında ədalət gerçəkləşdirilmişdir. Və onlar haqsızlığa uğradılmazlar.
48Və onlar: “Əgər doğrulardansınızsa, bu vəd nə zamandır?” – deyirlər.
49De ki: “Mən Allahın dilədiyindən başqa, özüm üçün bir zərərə və ya bir faydaya güc yetirə bilmərəm”. Hər başçılı cəmiyyət üçün bir müddət sonu vardır. Onların müddətlərinin sonu gəldikdə, artıq nə bir an ertələyə, nə də önə ala bilərlər.
50De ki: “Heç düşündünüzmü? Onun əzabı sizə gecə vaxtı yuxuda və ya gündüz vaxtı gələrsə!” Günahkarlar bundan nəyi təcili istəyərlər?
51Bu əzab meydana gəldikdən sonramı ona iman edəcəksiniz, yoxsa indimi? Halbuki, siz onun təcili olmasını istəyirdiniz.
52Sonra o şərik qoşaraq, inkar edərək səhv/öz zərərlərinə iş edənlərə: “Dadın bu sonsuzluğun əzabını!” – deyiləcək. “Qazanmış olduğunuz şeylərdən başqası iləmi cəzalandırılacaqsınız?”
53Və: “O əzab gerçəkmi?” – deyə səndən xəbər almaq istəyirlər. De ki: “Bəli, Rəbbimə and olsun ki, o, tam əmin olun ki, bir gerçəkdir. Və siz, aciz buraxanlar deyilsiniz”.
54Və əgər ki, şərik qoşaraq, səhv/öz zərərlərinə iş edən hər kəs, yer üzündə nə varsa özünün olsa idi, onu fəda edərdi/qurtarmaq üçün verərdi. Və onlar, əzabı görüncə peşmançılıq duyardı. Və aralarında ədalət tam əmin olun ki, gerçəkləşəcəkdir. Və onlar haqsızlığa uğramazlar.
(51/10, Yunus/37–54)
Nəcm: 177
55Xəbəriniz olsun! Şübhəsiz, göylərdə və yerdə olan şeylər Allah üçündür. Xəbəriniz olsun! Şübhəsiz, Allahın vədi gerçəkdir. Və lakin, onların çoxu bilmirlər.
56Allah həyat verir və öldürür. Və siz, yalnız və yalnız Ona döndəriləcəksiniz.
(51/10, Yunus/55–56)
Nəcm: 178
57Ey insanlar! Sizə Rəbbinizdən bir öyüd, qəlblərinizdəkilərə şəfa, inananlara bir bələdçi və bir mərhəmət gəlmişdir.
58De ki: “Bunlar, Allahın ehsanı və mərhəməti ilədir. Bax budur, yalnız və yalnız bunlarla sevinsinlər. Bu, onların yığıb, saxladıqlarından daha xeyirlidir”.
59De ki: “Gördünüzmü/heç düşündünüzmü? Allah sizin üçün necə ruzilər endirdi və siz onlardan bir qismini haram və halal etdiniz”. De ki: “Allahmı izin verdi sizə, yoxsa sizmi Allah adından yalan uydurursunuz?”
60Bəs Allaha böhtan atanların Qiyamət günü ilə bağlı baxışları və əqidələri necədir? Şübhəsiz ki, Allah insanlara lütf edəndir və lakin onların çoxu bunun qarşılığını ödəmirlər.
61Və sən hansı işi görərsən gör, Qurandan onun haqqında nə oxuyursan, oxu və siz, nə işdə çalışırsınız çalışın, unutmayın ki, siz ona uyub getmişkən, Biz sizin üzərinizdə şahidik. Yerdə və göydə zərrə ağırlığınca heç bir şey Rəbbinizdən uzaq qalmaz. Və bundan kiçiyi və daha böyüyü, ancaq açıq-aşkar bir kitabdadır.
(51/10, Yunus/57–61)
Nəcm: 179
62,63Açın gözünüzü! Allahın yaxınlarına, köməkçilərinə ki, onlar inanan və Allahın qoruması altına girənlərdir, tam yəqinliklə bilin ki, qayğı yoxdur. Onlar heç kədərlənməyəcəklər.
64Onlara dünya həyatında və axirət həyatında müjdə vardır. Allahın sözləri üçün dəyişiklik deyə bir şey yoxdur. Bax budur, bu, ən böyük qurtuluşun məhz özüdür.
65Və onların sözü səni kədərləndirməsin. Tam yəqinliklə bilin ki, hakimiyyət, şan və şərəf bütünlüklə Allaha aiddir. O, ən yaxşı eşidən, ən yaxşı biləndir.
66Gözünüzü açın! Göylərdə olan kimsələr və yer üzündə olan kimsələr, tam əmin olun ki, Allahındır. Və Allahın yaratdığı sərvətlərdən bir şeylər umanlar, Allaha tay tutduqlarına tabe olmurlar. Onlar, sadəcə, zənnə qapılırlar, onlar ancaq yalan söyləyirlər.
67Allah, sizin üçün içində dincələsiniz deyə gecəni, görəsiniz deyə də gündüzü var edəndir. Şübhəsiz, bunda qulaq asacaq bir cəmiyyət üçün əlamətlər/nümunələr vardır.
(51/10, Yunus/62–67)
Nəcm: 180
68Dedilər ki: “Allah özünə övlad götürdü”. O, bundan münəzzəhdir. O, zəngindir/heç bir şeyə möhtac deyildir. Göylərdə və yerdə olan şeylər Onundur. Buna dair yanınızda heç bir dəlil yoxdur. Allah haqqında bilməyəcəyiniz bir şeyimi söyləyirsiniz?
69De ki: “Bu, Allaha yalan uyduran kəslər, tam əmin olun ki, canlarını qurtara bilməzlər”.
70O şeylər, dünyada bir qazancdır. Sonra dönüşləri yalnız və yalnız Bizədir. Daha sonra da küfr etdikləri – bilərək rədd edib, qəbul etmədikləri şeylərə görə də özlərinə o çətin əzabı daddıracağıq.
(51/10, Yunus/68–70)
Nəcm: 181
71,72Bir də onlara Nuhun mühüm xəbərlərini oxu! O zaman ki, o qövmünə: “Ey qövmüm! Əgər mənim məqamım/vəzifəli olmağım, sizə qarşı çıxmağım və Allahın ayələri ilə öyüd verməyim sizə ağır gəlirsə, bunu bilin ki, mən işin sonunu yalnız və yalnız Allaha həvalə etmişəm. Artıq siz və ortaqlarınız hər nə edəcəksənizsə, toplanıb, bütün gücünüzlə qərar verin. Sonra bu işiniz, sizə dərd olmasın. Sonra mənim üçün edin, mənə müddət də tanımayın. Sonra da, əgər üz çevirirsinizsə, onsuz da mən sizdən bir qarşılıq istəmədim! Mənim ödənişim, sadəcə Allahın öhdəsinədir. Və mən müsəlmanlardan olmaqla əmr olundum” – demişdi.
73Buna baxmayaraq, yenə də onu yalan saydılar. Biz də onu və gəmidə onunla bərabər olanları qurtardıq. Və onları gedənlərin yerinə gətirdik. Ayələrimizi [əlamətlərimizi/nümunələrimizi] yalan sayanları da suda boğduq. O xəbərdarlıq alanların aqibətinin necə olduğuna bir bax.
74Sonra onun ardından öz cəmiyyətlərinə elçilər göndərdik və onlar, onlara açıq-aşkar dəlillər gətirdilər. Amma daha əvvəl onu yalan saydıqlarına görə inanmadılar. Bax budur, Biz hədlərini aşanların qəlblərini belə damğalayarıq/möhürləyərik.
75Sonra bunların ardından Musa və Harunu ayələrimizlə/əlamətlərimizlə/nümunələrimizlə Firona və öndə gedənlərinə göndərdik. Lakin onlar yekəxanalıq etdilər və günahkar bir cəmiyyət oldular.
76Özlərinə tərəfimizdən gerçək gəlincə: “Heç şübhəsiz, bu, tam yəqin bilin ki, açıq-aşkar bir sehrdir” – dedilər.
77Musa dedi ki: “Siz haqq üçün, o, sizə gəlincə: “Bu, bir ovsunlu sözdürmü?”– deyirsiniz? Halbuki, ovsunlu söz söyləyənlər umduqlarına çata bilməzlər”.
78Onlar: “Sən atalarımızı üzərində gördüyümüz şeydən bizi döndərəsən və yer üzündə səltənət ikinizin olsun deyəmi bizə gəldin? Biz ikinizə də inanmarıq” – dedilər.
79Və Firon: “Mənə ən bilikli, nüfuzlu biliklilərin hamısını gətirin!” – dedi.
80Sonunda nüfuzlu biliklilər gəlincə, Musa onlara: “Nə atacaqsınızsa, atın!” – dedi.
81,82Onlar da ortaya atınca Musa: “Sizin gətirdiyiniz şey bir gözbağlıca/aldatmacadır. Şübhəsiz ki, Allah, onun boş və əsilsizliyini ortaya çıxaracaqdır. Şübhə yox ki, Allah qarışıqlıq salanların işini düzəltməz. Və Allah, günahkarların xoşuna getməsə də, haqqı, Öz sözləri ilə ortaya qoyub gerçəkləşdirir” – dedi.
83Sonra Firon və tərəfdarlarının onları atəşə atacağından qorxduqlarına görə, Musaya öz qövmündən bir soydan başqa, heç kəs iman gətirmədi. Və şübhəsiz ki, Firon yer üzündə çox üstün idi və o, tam yəqin bilin ki, həddini aşanlardandı.
84Və Musa: “Ey qövmüm! Siz Allaha iman etdinizsə, sadəcə Ona təslim olan müsəlmanlardan oldunuzsa, artıq sadəcə Ona sonu həvalə edin!” – dedi.
85,86Onlar isə: “Biz Allaha işin sonunu həvalə etdik. Ey Rəbbimiz! Bizi o şərik qoşaraq səhv/öz zərərlərinə iş edən cəmiyyətə görə atəşlərə sürükləmə və bizi mərhəmətinlə kafirlər qövmündən qurtar!” – dedilər.
87Və Biz Musa ilə qardaşına: “Qövmünüz üçün Misirdə bir sıra məktəblər hazırlayın və məktəblərinizi qiblə/hədəf qılın və salaatı iqamə edin və möminlərə müjdə verin!” – deyə vəhy etdik.
88Və Musa: “Rəbbimiz! Şübhəsiz ki, Sən Firona və öndə gedənlərinə adi dünya həyatında zinət və mallar verdin. Rəbbimiz! Sənin yolundan azdırsınlar deyə… Rəbbimiz! Onların mallarını sil-süpür və qəlblərinə kədər ver. Çünki onlar, o acıqlı əzabı görmədikcə, iman etməyəcəklər” – dedi.
89Allah: “Hər ikinizin də duası, tam yəqinliklə bilin ki, qəbul olundu. Elə isə ikiniz doğru yolda davam edin. Və bilməyən insanların yolunu qətiyyən izləməyin!” –dedi.
90–92Və İsrailoğullarını bol sudan/çaydan keçirdik. Amma Firon və əsgərləri azğınlıq və düşmənliklə onları dərhal izlədi. Sonunda boğulma ona yetişincə: “Həqiqətən, İsrailoğullarının inandığı Tanrıdan başqa tanrı olmadığına mən də inandım, mən də təslim olanlardanam” – dedi. İndimi? Halbuki, daha əvvəl üsyan etmişdin və həm də pozğunçulardan olmuşdun. Artıq Biz səndən sonra gələcəklərə ibrət olasan deyə, bu gün səni zirehinlə/bədəninlə qurtaracağıq. Və şübhəsiz, insanlardan bir çoxu tam yəqin bilin ki, Bizim ayələrimizə/əlamətlərimizə/ nümunələrimizə qarşı laqeyddirlər, etinasızdırlar.
93Və and olsun ki, İsrailoğullarını çox gözəl bir yurda yerləşdirdik və onları xoş nemətlərdən ruziləndirdiksə də, özlərinə bilik gələnə qədər ixtilafa düşmədilər. Şübhəsiz ki, Rəbbin, o anlaşılmazlığa düşdükləri movzularda qiyamət günü aralarında hökm verəcəkdir.
(51/10, Yunus/71–93)
Nəcm: 182
94,95Artıq, sənə endirdiyimiz şeylərin bir qisminə dair qəti, yetərli biliyin yox idisə, dərhal səndən əvvəl kitab öyrənib-öyrədən insanlardan soruş! And olsun ki, sənə Rəbbindən haqq gəlmişdir. O halda, qətiyyən şübhə edənlərdən olma! Qətiyyən Allahın ayələrini yalan sayanlardan da olma, sonra zərərə/itkiyə uğrayıb, əziyyət çəkənlərdən olarsan.
(51/10, Yunus/94–95)
Nəcm: 183
96,97Şübhəsiz ki, bu, əleyhlərində Rəbbinin Kəlməsi[6] haqq olmuş olan insanlar, özlərinə bütün əlamətlər/nümunələr hamısı birdən gəlsə, yenə də o acıqlı əzabı görüncəyə qədər iman etməzlər.
98Nə olardı, iman edib və imanları da özlərinə fayda vermiş bir şəhər olardı? Ancaq Yunusun qövmü ayrıdır. Onlar iman etdikləri vaxt, bəsit dünya həytında o rüsvayçılıq əzabını üzərlərindən qaldırdıq və onları bir müddətə qədər faydalandırdıq.
99Halbuki, Rəbbin diləsəydi, əlbəttə yer üzündəkilərin hamısı birlikdə inanardı. Artıq inananlar olmaları üçün insanları sənmi məcbur edəcəksən?
100Allahın izni/biliyi olmadan heç kimsə iman edə bilməz. Və Allah, ağılla hərəkət etməyənləri kirliliyə/əzaba düçar edər.
101De ki: “Bir baxın göylərdə və yerdə nə var!” Və iman etməyəcək bir cəmiyyətə açıq-aşkar ayələr/əlamətlər/nümunələr və xəbərdarlıqlar bir şey verməz/nə verə bilər?
102Artıq onlar, sadəcə özlərindən əvvəl gəlmiş keçmiş olanların uğradıqları günlərin eynisinimi gözləyirlər? De ki: “Gözləyin, mən də sizinlə bərabər gözləyənlərdənəm”.
103Sonra Biz elçilərimizi və iman edənləri qurtararıq. Bax budur, belə! Möminləri qurtarmaq üzərimizə düşən bir vəzifədir.
104–106De ki: “Ey insanlar! Əgər mənim dinimin nə olduğunu qəti və tam olaraq bilmirdinizsə, yaxşı bilin ki, Allahın yaratdığı sərvətlərdən sizin sitayiş etdiklərinizə, mən sitayiş etmərəm. Və lakin sizin canınızı alacaq olana – Allaha sitayiş edərəm. Və mən möminlərdən olmağımla və: “Bütün mənliyini ortaq qoşmaqdan, Allahın tanrılığını və rəbbliyini bilə-bilə rədd etməkdən haqqa dönən biri olaraq, dinə döndər və qətiyyən ortaq qoşanlardan olma! Və Allahın yaratdığı sərvətlərdən sənə fayda verə bilməyən, zərəri də toxuna bilməyən şeylərə yalvarma! Buna baxmayaraq, əgər edərsənsə, o zaman heç şübhəsiz, sən şərik qoşaraq səhv/öz zərərlərinə iş edənlərdən olarsan” – deyə əmr olundum”.
107Və əgər Allah sənə bir zərər toxunduracaq olarsa, onun Ondan başqa qarşısını alacaq, səndən dəf edəcək biri yoxdur. Və əgər sənə bir xeyir dilərsə, o zaman da Onun verdiklərini geri çevirəcək, etiraz edə biləcək biri yoxdur. O, ərməğanlarını qullarından dilədiyinə isabət etdirir. Və Allah çox bağışlayandır, çox mərhəmətlidir.
108De ki: “Ey insanlar! Rəbbinizdən, əlbəttə, sizə haqq gəlmişdir. Artıq bələdçilənən doğru yola girən, ancaq özü üçün girmişdir və azan da, həqiqətən öz zərərinə azmışdır. Və mən sizin üzərinizdə sizin fəaliyyətinizi təmin edən, sizə görə məsuliyyət daşıyan biri deyiləm”.
109Və sən sənə vəhy olunan şeyə uy! Və Allah hökmünü verincəyə qədər, səbr et. Və Allah, hökm verənlərin ən xeyirlisidir.
(51/10, Yunus/96–109)
[1]Quranda bir çox surənin “kəsik, bağlantısız hərflər” ilə başladığı görünür. Müxtəlif araşdırmaçılar bu hərflərin mütəşabih, bir şifrə, bir sözün qısaldılmış şəkli, bəzi sözlərin ilk hərfi və ya son hərfi olduğu kimi görüşlər irəli sürmüşlər. Fikrimizcə, bu hərflər, “elan” [diqqət, gözünüzü açın] sözü kimi bir xəbərdarlıq işarəsidir və telefon danışmalarındakı “alo!” səslənməsi kimi diqqəti, oxunacaq ayələrə çəkməkdədir. Həmçinin, Quranın riyazi quruluşundakı vacib olan ünsürlərdən biridir. Həmçinin bu hərflər, ola bilər ki, rəqəmsal bir dəyər də ifadə edir. Çünki Quran endiyi dövrdə, ərəblər arasında rəqəmlər hələ icad edilməmişdi, rəqəm yerinə hərflər istifadə olunurdu. Rəqəm yerinə hərf istifadə olunmasına “Əbcəd” hesabı deyilir. Biz kəsik hərflərin yanında rəqəmsal dəyərlərini də göstərdik. Rəqəmsal dəyərlər ilə nəyin qəsd edilmiş ola biləcəyi nöqtəsində də hələ bir qənaətə gəlməmişik. “Əbcəd” hesabının, Quranın endiyi dövrlərdə rəqəm yerinə istifadə edilmiş olmasından başqa, hər hansı bir xüsusiyyət və özəlliyi yoxdur. Bu kəsik hərflərlə əlaqədar hələ qaneedici bir araşdırma meydana çıxarılmamış olub, mövcud əsərlərdə də keçmişlərin təqdim etdiklərindən başqa bir bilik mövcud deyil. Bu məsələnin tam aydınlığa qovuşması da, digər bir çox məsələ kimi, dürüst, səmimi və könüllü Quran araşdırmaçılarını gözləyir.
[2]Qədəm [ayaq] və sıdq [doğruluq] sözlərindən meydana gələn “qədəmə sıdq” tamamlığı, “doğruluq ayağı” deməkdir və “insanların etdikləri əməllərin qarşılığının xeyirli, uğurlu olması” mənasına gəlir. Bu tamamlıq ilə ayədə, “inananların etdikləri əməllərin qarşılıqlarını əskiksiz, hətta artıqlaması ilə alacaqları” ifadə edilmişdir.
[3] Ərş, “ən böyük, ən yüksək məqam yeri/taxt” deməkdir. Quranda 26 dəfə keçir. Bunlardan dördü Nəml surəsində Səba məlikəsinin taxtı, biri də Yusuf surəsində Yusuf peyğəmbərin taxtı olmaqla, qullar üçün keçərkən, 21 dənəsi məcazi olaraq, Allahın taxtı olaraq keçir.
Burada ərşın, məcazən Allaha sərf edilməsi, Allahın ən yüksək məqam sahibi olduğunun, Ondan üstün bir idarəçinin olmadığının bəyanıdır.
Ayənin orijinalında keçən istiva ifadəsi, məcazən, “hegemonluq qurdu, nəzarəti altına aldı” deməkdir. Ayələrdən görünəcəyi kimi, “Ərşə istiva etdi” ifadələri, “ən böyük, ən uca məqamda hegemonuq qurdu, nəzarəti əlinə aldı” –mənasındadır. Mütəşabih olan bu anlayış, ayədə məcazi olaraq istifadə edilmişdir. İstiva sözü, Rəsmi Düzülüşün Yunus/3, Rad/2, Furqan/59, Səcdə/4, Ta–Ha/5, Əraf/54, Bəqərə/29–cu ayələrində də yer alır. Ayədəki istiva edən ifadəsi ilə qəsd edilən də, “Allah”dır. Çünki “istiva”, Allahın sifətlərindəndir, mələk və ya qulların sifəti deyildir.
[4]Rəbbimizdən Keçən Söz: Ayədə bəhs edilən söz, Rəbbimizin cəzaları, “adı qoyulmuş vaxta qədər ertələmə” qaydasıdır. Uca Allah, bu qaydasından və bu qaydanı pozmayacağından Rəsmi Düzülüş: Şura/14, Hud/110, Fatir/45, Fussilət/45 və Ta–Ha/129–da da bəhs etmişdir.
[5]Burada bəhs edilən “Söz”, Sad/84–85 və Səcdə/5–də bəhs edilən “cəhənnəmin ins və cin [hər kəs] tərəfindən doldurulması”–na yönəlik, Rəbbimiz tərəfindən alınmış bir prinsipial qərarıdır. Rəbbimizin bu qərarı Quranda bəzən “əl – kavl”, bəzən də “kəlimətü Rəbbik” şəklində keçir.
[6]Burada bəhs edilən “Söz”, Sad/84–85 və Səcdə/5–də bəhs edilən “cəhənnəmin ins və cin [hər kəs] tərəfindən doldurulması”–na yönəlik, Rəbbimiz tərəfindən alınmış bir prinsipial qərarıdır. Rəbbimizin bu qərarı Quranda bəzən “əl – kavl”, bəzən də “kəlimətü Rəbbik” şəklində keçir.
